Yıldız Holding Yönetim Kurulu Üyesi, Pladis ve GODIVA Yönetim Kurulu Lideri Murat Ülker’in kaleme aldığı ‘Tüm yollar Roma’ya mı çıkar?’ başlıklı yazısı şöyle:
“Evet, Roma’ya birinci kez 1968’de gitmiştim. Artık ise 2025’te fethetmek nasip oldu.
Sanatçımız Ahmet Güneştekin’in Roma GNAMC’deki (Modern ve Çağdaş Sanatlar Ulusal Galerisi) standından kelam etmek istiyorum. Artİstanbul Feshane’deki standı devam ederken ve Venedik’te büyük bir sanat sarayının açılış hazırlıkları sürerken, Ahmet Güneştekin Roma Ulusal Çağdaş ve Çağdaş Sanat Müzesi’nde ferdî bir stant açtı ve müzeye iki eser bağışlandı.
Sanatçı ve küratörler Paola Marino ile Sergio Risaliti ile yapılan röportajda, silahlı ve siyasi çatışmaların medeniyeti altüst ettiği, acı ve yıkım yarattığı tarihi bir devirde Ahmet Güneştekin’in Yoktunuz/Eravate Assenti başlıklı ferdî standının Roma’da açıldığı belirtildi. Bu stant, sanatkarın çalışmalarını 15 yılı aşkın müddettir takip eden Paola Marino ve Sergio Risaliti küratörlüğünde, Angelo Bucarelli’nin organizasyonel yöneticiliğinde müze yöneticisi Renata Cristina Mazzantini ile hepimizin uzun ve daima emekleri sayesinde gerçekleşti.
Ahmet Güneştekin, içinde yaşadığımız kırılgan ve gergin bir devirde sanatın araçları ve lisanıyla bizlere karşılık veriyor.
İtalya’da da tartışmalar eksik olmadı. Artribune, Roma’daki müzede sergilenen bir yapıtın, sendikal açıklamalara nazaran kimi güvenlik işçisinde rahatsızlık yarattığı gerekçesiyle kaldırılmasının istendiğini, stanttaki “zarar verici” yapıtların incelenmesi ve maske kullanımı zorunluluğunun resmî olarak talep edilmesine yol açtığını bildirdi.
Sergi, sanatkarın çalışmalarını 15 yılı aşkın müddettir takip eden Paola Marino ve Sergio Risaliti küratörlüğünde, Angelo Bucarelli’nin organizasyonel yöneticiliğinde ve sanatkarın memleketler arası seyahatlerinde sürekli yanında olan Mehmet Tanketin’in katkılarıyla hayata geçirildi.
Proje, İstanbul’da Artİstanbul Feshane’deki büyük stant ve 2026’da açılması planlanan Venedik’teki sanat sarayı hazırlıkları sürerken müze yöneticisi Renata Cristina Mazzantini ile yapılan bir buluşmanın akabinde doğdu.
Ahmet Güneştekin, siyasi açıdan kırılgan ve gergin bir devirde yaşanan krizlere, toplumsal ve toplumsal problemlere, sanatın araçları ve lisanıyla cevap veriyor.
İtalya’da da tartışmalar eksik olmadı (Artribune): “Roma’daki müzede sergilenen bir yapıtın, sendikal açıklamalara nazaran, kimi güvenlik çalışanında rahatsızlık yarattığı gerekçesiyle kaldırılması istendi. Bu durum, stanttaki “zarar verici” yapıtların incelenmesi ve maske kullanımı zorunluluğunun resmî olarak talep edilmesine yol açtı.”
Peki bu tartışmayla karşılaşan Ahmet’in ne hissettiğine bir göz atalım: “Ben gerginliğin içinde doğdum, büyüdüm ve yaşıyorum. Ekonomik ve kültürel manada uydurma özgürlüklerin yaşandığı kimi hoş periyotlar oldu lakin çok kısa sürdü ve akabinde tekrar telaş hâkim oldu. Çocukken çok daha memnunduk, büyüdükçe meseleler arttı… Dünyada en çok istediğim şey; huzurlu bir hayat yaşamak. Lakin şu an, tarihin dramlarına sırtını nasıl dönebilirsin? Ben yapamıyorum. Milletlerarası seviyede hâlâ Türkiye’de yaşayan en tanınmış Türk sanatçıyım. İstesem çok daha sakin bir hayat sürebilirdim ancak hamasetli olmak ve dengeli bir çizgide kalmak gerektiğini hissediyorum.
Burada, Roma’da da sorun yaşandı. Picco di Memoria (Hafıza Tepesi) isimli yapıtın kaldırılmasıyla sonuçlanan bu olay hayatımın en büyük hayal kırıklığıydı. Rönesans’ın doğduğu ülke olan İtalya, sanatla dolu. Sizin sokaklarınızda her yürüdüğümde, gördüğüm sanatın çokluğundan neredeyse boynum tutuluyor. Bu olay yaşanana kadar İtalya’da daima kendimi özgür hissettim. Bu halk bu türlü bir mirası müdafaayı başarmış, diyordum.”
“Picco di Memoria (Hafıza Tepesi) beş kere sergilendi. Kimse itiraz etmedi, kimse maske takmadı. Tartışmaya neden olan koku; personel sınıfının, çalışan insanların kokusu. Benim 14 yaşıma kadar giydiğim, anne babamın ölene dek ayağından çıkaramadığı ayakkabıların kokusu… Ben oraya turistik kartpostallar götürmedim; her gün yaşadığımız gerçekleri taşıdım. Mütevazı, fakir, dışlanmış insanların gerçeklerini. İtalya’nın kırsal bölgelerine git, hâlâ beşerler lastik çizme giyiyor.”
“Benim unsurum: Sanat, düzgünleştirmek, onarmak, felaketleri ve kötülükleri sarmak , insanın iç sorununa bir çıkış yolu vermektir.”
“Sanat yalnızca duvara asılan bir tablo yahut hoş bir heykel değildir. 21. yüzyıldayız ve sanatçı, tarihin sunduğu tüm ögelerle kendi vizyonunu tabir eden bir bireydir. Şayet bir sanat yapıtı bir şey söylemek istiyorsa, bazen rahatsız etmeli ve sarsmalı, seni konfor alanından çıkarmalı. Ben kırılmış olanı onarmaya ve geleceğe bir not bırakmaya çalışıyorum. Bu yapıtın en güçlü tarafı kokusudur. O koku rahatsız etmeli, çekiç üzere sert olmalı! Yoksa beşerler anlamaz.”
“Ayrıca, farklı tabir biçimleri kullanıyorum zira bir sanat yapıtı beş duyunun külliyen irtibat kurabilir. Jannis Kounellis, Fabio Sargentini’nin L’Attico galerisinde 12 canlı at sergilediğinde beşerler kokudan, hayvanlardan ya da dışkılarından şikâyet etmedi. İşte bu nedenle, Roma’daki bu olayın beni neden bu kadar kırdığını artık daha güzel anlayabilirsin.”
“Çare olarak, kendimi sansürledim. Koku dışarı çıkmasın diye yaklaşık elli tane şeffaf, hava geçirmeyen poşet kullandım, bunları kapatıp güneşi çağrıştıracak biçimde dairesel biçimde yerleştirdim. Ve açık alana da küçük bir çocuk ayakkabısı yerleştirdim. GAZZE!
Gayem yokluğu görünür kılmaktı. Standın başlığında yer alan ve her şey yaşanmadan evvel seçilmiş olan “yokluk” kavramı da buna işaret ediyor.”
“Evet, yokluk. Ve duvarlara “hafızanın hafızası” fonksiyonu gören fotoğraflar astım. Bu kriz sayesinde bana yeni bir sanat yapıtı yaratma fırsatını dolaylı da olsa veren herkese teşekkür ediyorum.”
Her stantta keşfetmeniz gereken küratöryel yaklaşımdır. Ben her sanat goyamda bunu keşfetmeye çalışırım. Hatta sanatçı, eser, küratör ortasındaki alaka ve çekişmeyi görmeye çalışırım. Bakınız küratörümüz hususa nasıl yaklaşmış:
“Sergi beş kısımdan oluşuyor. Sanatkarın farklı biçimsel ve anlatımsal seçimlerini, başyapıtlarla dolu bir bağlamda görünür kılmaya çalıştık. Bir çeşit ilişki yapıtı, adeta sanatkarın omurgası üzere, girişteki yapıtın yani kapıların yer aldığı küçük odayla, merkezdeki ana salonu birbirine bağlıyor. Bu salonda Canova’nın Ecole e Lica Heykeli ile gerisindeki “Yoktunuz” isimli üç boyutlu büyük duvar resmi ortasında senfonik bir yankılanma var. Bu, antik ile çağdaş ortasında çok güçlü bir diyalog ve üniversal boyutta dramatik bir temas oluşturuyor. İnsanın gerisinde bıraktığı günahsız cesetler, yıkım, harabe ve felaketle tanıklık ettiğimiz mantıksız ve dizginsiz şiddet patlamasını bize gösteriyor.”
“Bu kısmın sonunda üç fotoğraf yer alıyor: Biri büyük, görkemli kırmızı bir kapı; oburu asidik yeşil tonlarının hâkim olduğu bir tablo; sonuncusu ise mitolojik ilah ve kahraman figürlerinin işlendiği eski paralarla bağlı alegorik bir tablo.”
“Müzenin başka kanadındaki son kısım ise “savaşlar salonu.” Güneştekin, birinci yer keşfinde bu savaşlara bugünün perspektifinden bakarak her çatışmada mağdur olanların fakirler, ezilenler ve paklar olduğunu çabucak lisana getirdi.”
“Sanatçıların çeşitli yollarla, farklı şiirsel tavırlarla da olsa her vakit çağlarının şahidi olduklarına inanıyoruz. Kimi sanatkarlar direkt tanıklık eder; yapıtlarıyla bir suçlama yöneltir. Şiddetli ölümlere, iktidarın zorbalığına, baskılara, özgürlük ve hak kısıtlamalarına isyan eder. Tarihte Michelangelo, Rubens, Goya, Géricault, Courbet üzere örnekler var. Elbette Picasso’nun Guernica’sı bu çizgide bir dönüm noktasıdır. Nazi yetkilileri atölyesini gezdiğinde ve “bunu kim yaptı?” diye sorduklarında Picasso’nun verdiği cevabı hatırlayalım: “Siz yaptınız!””
Şimdi ben müsaadenizle kendi hislerimden kelam etmek istiyorum:
Öncelikle, Güneştekin’in ismini dünyada birebir imla ile kullanması, özellikle bize has ‘Ü’ ve ‘Ş’ harfi…
Kıvanç duyduğum tablo ise Vilayet drago di Fatih vilayet Conguistatore (Fatih’in Ejderhası). Doğu Roma’nın sonunu betimleyen tablonun Roma’da sergilenmesinin manası bana nazaran fevkaladeydi.
Lastik ayakkabı kokusuna gelince, sahiden esef ettim, Avrupa insanlarının bu bencil tavırlarına etraf ve sıhhat üzere çekinceleri alet etmelerine…
Ahmet’in yapıtlarında beni çok derinden etkileyen hatta hüzünlendiren göç konusu olmuştur.
Bizim üzere kökünden koparılmış, yerinden yurdundan edilmiş aileler için bunu anlamak çok daha kolay. İslam dedem, okumak için geldiği İstanbul’da Fatih Medreseleri’nde II. Abdülhamit Han’ın bursuyla okumuş ve sonra tayin edildiği Trakya’da ninemle evlenmişti. Lakin 93 harbinde Ruslar Ayastefanos’a kadar ilerlediğinde can havliyle düşman ordusunun önünden yalın yapıldak kaçarak İstanbul’da camii avlusuna sığınmışlardı. Birinci çocukları halamı, hayatı kurtulsun diye bir kağnıya emanet edip sonra tesadüfen kavuşmaları ile başlayan ailenin bahtında olan acıklı sürgün öykülerini pek çok sefer dinlemiştim. Genç bir anne olan ninem hem çocuğundan hem konutundan olmuş, yüzlerce kilometrelik yolu çıplak ayak yürüyerek itimada ulaşmıştı. İşte bu seyahatte o lastikleri bile çamurda saplanıp kalmıştı; fakirliğin sembolü bir çift lastikten bile yoksundular…
Eserin Galeriden Kaldırılması Hakkında Not:
Ahmet Güneştekin’in “Hafıza Tepesi” Yapıtının Kaldırılması İçin Müze Çalışanından Mektup
“Yakında açılacak olan çağdaş sanat standı kapsamında birtakım yapıtların kurulmasının akabinde Roma’daki Ulusal Çağdaş Sanat Galerisi’nde kritik bir durum oluştuğunu bildiriyoruz” — bu sözler, temsilci sendikalar tarafından kaleme alınan ve Ahmet Güneştekin’in Hafıza Doruğu (Picco di memoria) isimli yapıtının stant alanından kaldırılmasını talep eden mektupta yer alıyor. “Bahsi geçen eser, keskin ve rahatsız edici bir koku yayıyor, bu da yapıtın bulunduğu 2. kısımda ve etrafındaki alanlarda bulunmayı dayanılmaz hâle getiriyor. Bu bölgelere göz kulak olan vazifeli çalışanların baş ağrısı ve mide bulantısı yaşadıklarını bildiriyor.”
Çağdaş sanat tarihinde yüksek sesler, göz alıcı ışıklar, ağır kokular içeren çalışmalar epeyce yaygındır. Müzede güvenlik vazifelisi olarak çalışıyorsanız, bu da işin bir modülüdür. Lakin GNAM (Roma Ulusal Çağdaş Sanat Galerisi) sendikalarının, müzenin akşamları stant açılışları için uzun müddet açık kalması bile sorun oluyorsa, alışılmadık bir kokuyu tolere etmeleri beklenemezdi. Sonuçta, oluşan huzursuzluklar Türk sanatçı Ahmet Güneştekin’i “Yoktunuz” Sergisi’nin, stant sistemini gözden geçirmeye, güçlü duygusal ve görsel tesiri olan bu yapıtı farklı biçimde sergilemeye yöneltti.
Roma’daki Ulusal Çağdaş ve Çağdaş Sanat Galerisi’nin (GNAMC) “Savaş Salonu”nda sergilenen Hafıza Doruğu hakkında sanatçı Güneştekin şöyle diyor:
“Roma’daki galeride birinci keşif seyahatimi yaptığımda, Renata Cristina Mazzantini’nin yönettiği bu yerde en çok etkilendiğim yer ‘Savaş Salonu’ oldu. Benim gözümde bu imgeler geçmişin kartpostalları değil, kendi hayatımın, ailemin ve halkımın sert ve dramatik deneyimleriydi. O an, Hafıza Tepesi’ni orada sergilemem gerektiğini anladım. Bu yerleştirme, emek, şiddet ve soykırımlardan besleniyor. Yoksulların, bayanların, yaşlıların, çocukların ve çalışanların giydiği yüzlerce ayakkabı. Bu sıkıntının gerisinde daima zayıfları, temizleri ve muhalifleri vuran trajediler yatıyor. Eser keskin, sert ve rahatsız edici bir koku yayıyor. Yoksulluk ve vefat hoş kokmaz, inanın bana. Ne sürgünler ne hapishaneler ne de katliamlar o denli kokar fakat belirli ki birtakım bağlamların dışında, en dehşetli gerçeklik bile artık yalnızca sanal bir şova dönüşmüş. Bizde o denli değil. Bizde kokar; güçlü, sarsıcı, unutulmaz kokularla. Hafıza Tepesi’ini kurmayı tamamladıktan sonra müze çalışanlarının bu kokudan rahatsız olduklarını ve durumu idareye sendikal yolla ilettiklerini öğrendim — buna hürmet duyuyorum. Bu enstalasyonu daha evvel de öbür yerlerde sergiledim ve hiçbir vakit sorun ya da sansürle karşılaşmadım. Yapıtın sıhhat yönetmeliklerine ters olmadığına dair sertifikalarım da var. Fakat tekrar de hem idareye hem de çalışanlara hürmetimden ötürü yapıtı kaldırma kararı aldım. Bu durum bana şunu gösterdi: Hafıza Doruğu ikinci bir hayat yaşayabilir. Tarih boyunca olduğu üzere, sanatçı yaratıcı ve cömert bir ruhla karşılık verir. Salı gününden itibaren izleyiciler, bu enstalasyonun hafızasını ‘kristalize eden’ daha evvel hiç görülmemiş fotoğraf yapıtlarını görecekler. Zira bu birinci ilham ve tanıklık asla unutulmamalı ve tarihten silinmemeli.”
