Murat Ülker anlattı: Aşkın öğrenim nedir? İşte dokuz evrensel ilkede başarının püf noktası
Yıldız Holding Yönetim Kurulu Üyesi, pladis ve GODIVA Yönetim Kurulu Lideri Murat Ülker, şahsî internet sitesinde Scott H. Young’ın ‘aşkın öğrenim’ kitabından kıymetli kesitleri paylaştı.
Scott H. Young’ın “aşkın öğrenim” (*) kavramını ortaya çıkarıp sistematik hâle getirmesi ağır bir birikimin sonucuyla oluyor. Çeşitli tahsil prosedürleri üzerine araştırmalar, dünya üzerinde fark yaratmış birçok şahsiyetin biyografilerinin derinlemesine incelenmesi ve hepsinin ötesinde bu isimlerin kendi tecrübeleriyle geliştirdiği tahsil projeleriyle ortaya çıkıyor. Tahsil projeleri ortasında sivrilen ve Young’ın büyük bir tanınırlığa ulaşmasına sebep olan proje, MIT’nin kuvvetli bilgisayar bilimleri müfredatını kuruma kaydolmadan online derslerle bir yıl içerisinde tamamlaması oluyor. Muharrir, oluşturduğu alternatif ve hızlandırılmış tahsil yaklaşımlarını kendi projesi üzerinden açıklayarak üst seviye maharetler kazanmak isteyen herkes için ilham verici bir model ortaya koyuyor.
Eğitim bugün tüm dünyada yaygın, erişilebilir ve sistematik bir hal almış. Lakin beşerler gerek okulda gerek iş yerlerinde vakit, para ve odaklanma üzere kıymetli şeyleri feda edip yaptığı yatırıma oranla düşük verimli bir eğitim alıyor. Bu örgün eğitimin yararını küçümsemek değil ancak mevcut örgün sistem, taban seviyede alınması gereken randımanda değil ve kişiselliğe de uygun değil. Klâsik eğitim meraktan çok ahengi ve çevikliktense titizliği ön plana almak eğilimindedir. Klâsik eğitim sistemi, hayat uzunluğu kendi kendini eğitebilen ve öğrenebilen uzman bireyler değil de bürokratik sisteme eleman yetiştirmek içindir, desek ne kadar yanlış yapmış olabiliriz, sanki?!
Bu klasik sistemde öğrenciler çokça teorik bilgi ve maalesef sonlu pratik maharet edinebiliyor. Buna karşılık Young, mümkün olan en kısa müddette bedelli hünerler ve bilgiler edinmek için odaklanmış, gayeye yönelik uğraşları vurgulayan aşkın öğrenmeyi savunuyor.
Aşkın öğrenmenin temelinde öz motivasyonun ve disiplinli çalışma rutinlerinin gücünü net bir formda görebiliriz. Aşkın tahsil tekniği sadece imtihanları geçmek üzere kısa vadeli bir amacı gerçekleştirmeyi değil anlamak ve akılda tutmayı en güzel halde optimize etmeyi sağlıyor.
Young, kitabın birinci kısmında kendi projesinin yanı sıra ilerleyen kısımlarında sıkça atıfta bulunduğu iki aşkın öğrenciden bahsediyor: Roger Craig ve Eric Barone. Roger Craig ABD’de yıllardır izlenme rekorları kıran bilgi yarışı Jeopardy’de üst üste birincilik kazanan efsane bir yarışmacı; Eric Barone ise Stardew Valley oyununun yalnızca yazılımını değil tasarımı, müzikleri üzere her kademesini kendisi geliştiren şahsına münhasır bir yazılımcı. Müellif her iki aşkın öğrencinin projelerini nasıl geliştirdiğini örneklerle açıklıyor.
Roger Craig, Jeopardy’de üç gün boyunca art geriye kazanan birinci oyunculardan birisi olmuş. Craig bu muvaffakiyetini aşkın tahsil ve bilgiye erişim hünerleri sayesinde elde etti. Craig, oyun için gereken bilgiyi sistematik bir biçimde öğrenerek her bahiste kapsamlı bir bilgi birikimi oluşturdu. Öğrenmek sürecinde verimliliği artırmak için kendi sistemlerini geliştirdi. Bilgisayar bilimcisi olan Craig, şimdiye kadar yayımlanan Jeopardy müsabakalarında sorulmuş binlerce soru ve karşılığı indirip derleyerek aylarca çalışabileceği bir veri haline getirdi. Elindeki soru ve karşılık yığınlarından oluşan veriyi sanat, tarih, bilim ve spor üzere farklı bahislere nazaran kategorize etmek için metin madenciliği yazılımını kullandı. Bilgileri öğrenmek ve hatırlamakta güçlü ve zayıf istikametlerini tespit etmek için ise bilgi görselleştirme programından faydalandı. Ayrıyeten yarışta sorulan sorularda hangi mevzunun ne sıklıkta sorulduğu yahut Carig’in hangi hususları öğrenmede ve hatırlamada daha güzel olduğu üzere birçok istatistik de çalışma dizaynında yer alıyordu. Craig, bariz bir maksatta rekor başarıyı gerçekleştirmek için bilgiyi edinmek ve kullanmakta son derece analitik davranan bir aşkın öğrenciydi. Craig’in bilgiyi sistemleştirme stratejisi, ona sorulara daha süratli ve hakikat karşılık vermek konusunda büyük avantaj sağladı.
Eric Barone, Stardew Valley’i geliştirirken kendi kendine öğrenme prensiplerini uyguladı. Barone, evvel bir oyuncu olarak oyunu deneyimledi ve akabinde oyun tasarımı, programlama ve grafik tasarımı üzere alanlarda kendini geliştirmek için efor sarf etti. Barone’un çalışması, uzunca bir müddet sadece kendisine motivasyon kaynağı olarak yarattığı oyun projeleri etrafında şekillendi. Stardew Valley, bu süreçte Barone’un birçok beceriyi bir ortada kullanarak oluşturduğu bir eser haline geldi. Oyun, geniş bir kitle tarafından beğenildi ve bu da Barone’un öğrenmek ve yaratmak sürecinin ne kadar başarılı olduğunu gösteriyor.
Young, klâsik eğitim sistemlerinin ve çalışma ortamlarının dinamik bir dünyada bireylerin muhtaçlık duyduğu maharetleri sağlamakta başarısız olduğunu anlatıyor: Orta nitelikli işlerin yok olmasıyla birlikte başarılı olmak için temel bir eğitim almak ve her gün çok çalışmak kâfi değildir. Bunun yerine öğrenmenin daima olduğu daha yüksek vasıflı kategoriye geçmeniz gerekiyor aksi takdirde en alttaki daha düşük vasıflı kategorisine itileceksiniz.
Young, iktisadın, bilhassa bilgisayar bilimleri, data tahlili ve mühendislik üzere teknik alanlarda uzmanlaşmış bilgi ve ileri maharetleri giderek daha fazla ödüllendirdiğini vurguluyor. Tekrar de bu alanların dışında bile dallar değişiyor ve ahenk sağlamak gereği hiç bu kadar büyük olmamıştı. İşte bu aşkın tahsili bilhassa pahalı kılıyor, zira insanların yeni taleplere ayak uydurarak kendi şartlarına nazaran ilgili uzmanlığı kazanmalarını sağlıyor.
Yazar, aşkın tahsil sürecinde insanların kendi kendilerine öğrenmeye yönelmelerini engelleyen ruhsal bariyerleri de mercek altına alıyor. Pek çok kişi için yeni bir şey öğrenmek, bilhassa bu karmaşık yahut kuvvetli bir bahis ise göz korkutucudur. Bir hünerin uzmanlığına erişmenin yalnızca uzman rehberliğinde resmi bir çalışma ile elde edilebileceğine dair yaygın bir inanç var. Beşerler güç mevzularda tek başlarına uzmanlaşmaya çalışmanın başarısızlığa yol açacağından korkarlar. Muharrir, aşkın öğrenmenin üstat üzere başlamakla değil yeterli planlanmış, dengeli bir yaklaşımla bir sistem inşa etmekten geçtiğini vurguluyor.
Young ayrıyeten tesirli tahsil stratejilerinin desteği olan sinirbilime değiniyor. Aşkın öğrenmenin aralıklı tekrar, odaklanmış uygulama ve anında geri bildirim üzere makul bilişsel prensiplerden faydalandığını ve bunların hepsinin derin bilgi oluşturmak ve uzun vadede hatırlamak için çok değerli olduğunu açıklıyor. Aşkın öğrenciler, öğrenmenin her etabına nasıl yaklaştıkları konusunda daha şuurlu olmak eğilimindedir. Bilgiyi yalnızca ezberlemekle kalmayıp derinlemesine anlamaya çalışırlar.
Kendi hayatımdan örnek verecek olursam, Bilim Sanat Vakfı’nı kuruşumu anlatayım:
Tahsil hayatım boyunca daima güzel okullarda ve düzgün hocalarla okudum; gerçi daima devlet okullarında ücretsiz! Arkadaşlıklarımsa hala berdevam; lakin hiçbir vakit tatmin olmadım. İlkokulda pek aklım yatmamıştı resmi öğretilere, İEL’de de müfredatı taraflı, “batıcı” bulurdum. Yani demek istediğim öğrenciye ne, niye öğretiliyor, anlatılmaz, seçme hakkı olmadan benimsemesi beklenirdi. Bu beni kendi başıma alternatif aramaya itti. Bu gayretlerimle kendi seçtiğim birçok hususta aşkın ve özgün tahsil gerçekleştirdim. Nihayetinde BSV’yi kurduk. Lakin onların kurduğu ve bilahare akamete uğrayan Kent Üniversitesi’nin bunu devam ettirmesi mümkün değildi, zira resmi bir kurumdu.
Scott aşkın öğrenme stratejisi, kendi kendine disiplinli bir formda ve hedeflenen vakitte tesirli öğrenebilmek mahareti demektir, diyor. Aşkın tahsilin dokuz kozmik prensibi var:
Verimli ve tesirli bir öğrenme sürecine ulaşmanın yani nasıl öğrenileceğini öğrenmenin en değerli adımı üst öğrenmedir. Zira öğrenilmesi gerekenleri anlamayı ve öğrenmek sürecinde en yararlı yaklaşımın ne olacağını belirlemeyi sağlıyor. Öğrenilecek hünerin haritasını çıkarmak burada kıymetli birinci adımdır. Young, üst öğrenmeyi nasıl öğrendiğimizi tahlil etmek olarak betimliyor. Tahsil sürecine başlamadan bir adım geri çekilip seçilen formülü incelemek projenin mihenk taşı sayılıyor.
Haritayı keşfetmek, malzemeleri toplamak ve tahsil planını oluşturmak. Bu üç adım öğreniciyi gerekli bilgileri toplamak, kaynakları belirlemek ve gereksinimlerine uygun bir öğrenme planı oluşturmak sürecine yönlendirir.
Üst öğrenmede özgünlük gerekir. Klasik eğitim ekseriyetle “tek tip” bir yol kullanırken üst öğrenmek, öğrenicilerin kendi amaçları ve öğrenme tercihleriyle uyumlu, hususa ve üsluplarına uygun bir adap benimsemelerine imkan tanıyor. Farklı teknikleri deneyip süreç içinde uyarlamak öğrencinin her bir aşkın tahsil projesinde giderek daha âlâ olabileceğini gösterir. Mesela, kimi öğrenciler kısa, odaklanmış çalışma müddetlerine bölünmüş oturumlardan faydalanırken başkaları daha uzun, ağır çalışma oturumlarını tercih edebilir.
Kitapta müellif bu kısımda, üst öğrenmenin varılacak son nokta değil, daima gelişen bir süreç olduğunu vurguluyor. Sabit usullere takılıp kalmak yerine, değişen şartlara süratli ve esnek karşılık verebilmenin kıymetini anlatıyor. Öğrenicilerin, ilerlemelerini takip ederek etkisiz usullere bağlı kalmak yerine, gerektiğinde stratejilerini değiştirmeleri gerektiğini söylüyor. Böylelikle, neyin işe yarayıp yaramadığını kıymetlendirerek kendi usullerini daha ferdî hale getiriyorlar. Young bu sürece “öğrenmeyi öğrenmek” diyor; zira bu yaklaşım, kişinin kendi öğrenme üslubunu ve eğilimlerini daha derinlemesine anlamasını sağlıyor.
Modern dünyada daima olarak toplumsal medya bildirimleri, e-postalar ve öbür dijital dikkat dağıtıcılarla karşı karşıyayız. Halbuki odaklanmak muvaffakiyet için kuraldır. Tahsil sürecinin olmazsa olmazı dikkat ve odaklanmaktır. Aşkın öğrenmenin başarılı olması lakin verimli bir odaklanmak stratejisi geliştirmekle mümkün olabilir. Muharrir bu kısımda okuyucuyla dikkat dağıtıcı ögelerle başa çıkmak, öğrenmeye daha derinlemesine odaklanmak ve odaklanmayı sürdürmek konusunda stratejileri paylaşıyor.
Bu teknikte, 25 dakika boyunca kesintisiz çalışıp akabinde 5 dakikalık kısa bir mola verilir. Bu yapı, işe başlamayı kolaylaştırmak ve dikkat müddetini kademeli olarak artırmak için güçlü bir araç sunar. Her 25 dakikalık “pomodoro” zihni odaklanmaya hazırlar ve başlangıç zorluğunu aşmayı kolaylaştırır.
Doğrudanlık, aşkın tahsil metodunun en ayırt edici özelliği olarak öne çıkıyor. Öğrenmenin en tesirli yolu, bilgiyi teorik olarak almak değil, direkt uygulamaktır. Kitapta, doğrudanlık “öğrenmenin, onu kullanmak istediğiniz duruma yahut alana direkt bağlı olması” olarak tanımlanıyor. Bu kısımda Young, direkt öğrenmenin değerine, uygulamalı tecrübe kazanmanın yollarına ve karşılaşılan zorluklarla başa çıkma stratejilerine yer veriyor. Günümüz dünyasında yazılı bilgiye süratle ulaşmak mümkün, fakat bu bilgiyi pratiğe dökme ve kullanmak konusunda birebir muvaffakiyet sağlanamıyor. Pratik yapmak yerine yazılı bilgi ile yetiniyoruz. Halbuki maharet kazanmak fakat pratik yapıldığında elde edilebiliyor. Muharrir, direkt öğrenmenin en kolay yolu, yeterli olmak istediğiniz şeyi yapmaya çok vakit ayırmaktır, diyor. Ancak her vakit direkt tahsil mümkün olamıyor. Young, bu üzere durumlarda öğrenilen beceriyi test etmek için yapay bir proje yahut simüle edilmiş bir ortam yaratmayı öneriyor. Direkt öğrenmek daha güç ve efor gerektiren bir süreçtir; sırf kitap okumaktan yahut ders dinlemekten çok daha fazla öz disiplin gerektirir. Bu disiplini sağlayabilmek, aşkın öğrencilerin muvaffakiyete ulaşmasındaki birinci adımdır.
Taktik, Proje Tabanlı Öğrenmek: Bir beceriyi öğrenmek için ders almaktan fazla, bir projeye dahil olmak yani öğrenme sürecini bir üretim gayesine dayandırmak, her vakit geniş çaplı bilgi edinmeyi sağlamasa da mevzuyu uygulamalı olarak öğrenmeyi garantiler. Örneğin, programlama öğrenmek için kendi bilgisayar oyununuzu geliştirmek, proje tabanlı öğrenmeye olağanüstü bir örnektir.
Taktik, Daldırmak Formülü: Kendinizi öğrenmek istediğiniz maharetin uygulandığı ortama hasretmenizdir. Lisan öğrenmek buna bir örnektir; yabancı bir lisanı en tesirli ve verimli biçimde öğrenmek için o lisanın konuşulduğu ortamda bulunmak, bu prosedürün gücünü gösterir.
Taktik, Uçuş Simülatörü Tekniği: Kimi maharetler her vakit gerçek hayatta birebir uygulanamayabilir. Bu usulde değerli olan bilişsel becerilerdir: öğrenilen bilgiyi gerektiğinde kullanmak için gerçek karar verebilmek yeteneğidir, mesela uçak simülatöründe uçuş yapmak yahut seyahate çıkmadan evvel söz çalışmak yerine, konuşmak pratiği yapmak çok daha yararlıdır.
Taktik, Abartma Yaklaşımı: Doğrudanlık prensibini uygulamanın bir öteki yolu, pratiği yapılan maharetin zorluk düzeyini artırmaktır. Öğrenci bunu kendisi şuurlu olarak yapar. Bu metot, çok odaklanmak, yürek ve özgüven gerektirir. Örneğin, Dünya Hitabet Yarışması’na hazırlanan Tristan de Montebello, topluluk önünde konuşma pratiklerini ortaokul öğrencilerinin önünde yapmayı tercih etti. Çocukların yer yer acımasız sayılabilecek reaksiyonları, ona en keskin geri bildirimleri sağlayarak unutulmaz dersler verdi.
Alıştırma yapmak bilgiyi pekiştirme, maharetleri geliştirme ve öğrenmeye mani olan ögeleri tespit ederek üstesinden gelmek sürecinde çok büyük bir yer tutuyor.
Öğrenmek yalnızca bilgi edinmek değil, tıpkı vakitte bilginin kalıcı hale gelmesidir. Bu beyinde yeni hudut ilişkileri kurmak ve güçlendirmekle oluyor. Tekrarlanan alıştırmalarla pekiştirilen bu temaslar, bilgiyi kalıcı bir biçimde hafızamıza yerleştiriyor, öğrendiklerimizi benimsiyoruz; hareket ve tavırlarımız haline geliyor. Boşuna Übung macht Meister yani alıştırma ustalaştırır, dememişler.
Öğrenmek esnasında beynimizin kaldırabileceği bir bilgi hududu var ve bu hududu aştığımızda öğrenmek zorlaşabiliyor. Scott Young, bunu “bilişsel yük” teorisiyle açıklıyor. Öğrenme sırasında bilişsel yükü uygun yönetmek için bilgiyi daha küçük modüllere ayırmak, temel marifetlere öncelik vermek gerekiyor. Mesela, uygun bir makale yazmak istiyorsanız, evvel makalenin temel yapısına ve ana fikirlere odaklanmak, lisan bilgisi üzere ayrıntıları ikinci plana almak daha verimli olacaktır. Birebir formda, büyük bir iş gayesini gerçekleştirmek istiyorsanız, bunu kademeler halinde planlamak sizi gayenize daha süratli ve emin adımlarla ulaştırır.
Bilgiyi teori olarak değil, direkt uygulamada öğrenmeyi ve pekiştirmeyi amaçlıyor. Scott Young, bir lisanı öğrenmek için o lisanı sahiden konuşmak, bir yazılım lisanı öğrenmek için onu projeler üzerinde uygulamak en tesirli yoldur, diyor. Bu, iş dünyasında da geçerlidir.
Alıştırmaları tesirli kılmak için onları amaca yönelik olarak tasarlamak gerekiyor. Her vakit ulaşılabilir ancak sizi zorlayan gayeler koymak, konfor alanınızdan çıkıp gelişmeyi sağlıyor. Mesela yeni bir iş modeli geliştiriyorsanız, teorik bilgileri pratiğe dökerek test edin ve geri bildirim alın.
Farkındalık alıştırmaları, kişinin öğrenme sürecinde kendi performansını ve yaptığı kusurları gözlemleyerek daha şuurlu bir halde gelişmesine yardımcı olur. Muharrir, bu tıp alıştırmaların, öğrenmede “kör noktaları” keşfetmek için tesirli olduğunu belirtiyor. Farkındalık alıştırmalarıyla kişi, makul marifetlerde eksikliklerini ve gelişmesi gereken istikametlerini daha yeterli fark eder.
Öğrenilen bilgiyi kalıcı hale getirmekte geri getirmek tekniği hayli tesirli bir araç. Bilginin elde edilmesinin yanı sıra bilgiyi geri getirebilmek de öğrenmeyi güçlendiren bir etkendir. Tekraren hatırlamak ve uygulayarak pekiştirmek sizi başarılı kılar. Bir bilgiyi tekrarlayarak okunmak yerine, onu geri getirmek uygulamalarıyla hatırlamak hafızada daha güçlü bir yer edinir. Mesela, bir hususta kendinizi test etmek yahut öğrendiğiniz mevzuyu kendi sözlerinizle açıklamaya çalışmak, bilgiyi daha derine yerleştirir. Bu tesir, öğrenmede kalıcılığı artırıyor. Young’a nazaran, öğrendiklerimizi sırf gözden geçirmekle yetinmek yerine, etkin olarak geri getirmek pratiği yaparak kalıcı hale getirmeliyiz.
Çalışma paradoksu, gerçek bilinen bir yanlışı önümüze getiriyor. Bilgi edinme sürecinde daha çok çalışmanın her vakit daha düzgün öğrenmek manasına gelmediğini belirtiyor. Young burada, geri getirme sürecinin bilgi yüklemesinden daha tesirli olduğunu savunuyor. Bilgiyi geri getirip kullanmaya tartı vermek öğreniciye daha sağlıklı bir öğrenme süreci sunuyor.
Geribildirim, aşkın tahsilin en pahalı kısımlarından biridir; zira böylelikle gelişimimizi nelerin hızlandırıp nelerin engellediğini fark edersiniz.
Yüzleşmekten çekindiğimiz geri bildirimler bir nevi “ayna” misyonu görür; gelişmenin yolu sırf övgüyle değil, yanlışlarımızla yüzleşmekten geçiyor.
Geribildirim bilgiyi faal hale getiriyor, eksik taraflarımızı ortaya koyuyor ve nerede ilerleme kaydetmemiz gerektiğini gösteriyor. Özetle, bilgi sahibi olmak kâfi değil; bu bilgiyi geri bildirimlerle aktüel tutmak ve daha düzgüne uyarlamak, öğrenmeyi gerçek bir muvaffakiyete dönüştürüyor.
Yazar üç ana geribildirim çeşidi üzerinde duruyor ve her birinin öğrenmeye farklı katkılar sağladığını belirtiyor:
Sonuç Geribildirimi: Bu, işin sonunda elde ettiğiniz genel değerlendirmedir.
Bilgilendirici Geribildirim: Bu ise, kusurlarımızın yahut eksiklerimizin sebebini anlamamıza yardımcı olur.
Düzeltici Geribildirim: Yanlışlarımızı görmemize ve nasıl düzeltileceğine dair rehberlik sunar. Bulunması en az geribildirim örneği denebilir. Bu tıp geribildirim, kusurlarımızın farkına varıp onları nasıl daha âlâ hale getirebileceğimizi gösterir. Bir konuşma esnasında yanlışsız terimi kullanma konusunda yapılan bir yönlendirme, düzeltici geribildirim örneğidir. Bu aslında feedforward, bir yazımda belirtmiştim. (https://muratulker.com/evet-mi-hayir-mi-hakkini-vermek-gerek/)
Yazar geribildirimi ayırt etmenin yanında ayrıyeten okuyucuya geribildirimden en verimli formda yararlanmak için dört farklı taktik öneriyor:
Öğrendiklerimizi kalıcı hale getirmek için artık “Akılda Tutmak” unsuruna odaklanalım. Hepimiz bilgiye ulaşmanın kolaylaştığı bir periyotta yaşıyoruz; ama öğrendiğimiz şeylerin kısa mühlet sonra unutulması olağan bir sorun. Pekala, bu öğrendiklerimizi nasıl kalıcı hale getirebiliriz? Hafıza sistemimizi nasıl güçlendirebiliriz? Scott H. Young, bu hususta hayli yararlı stratejiler sunuyor.
Young, hafızayı “sızdıran bir kovaya” benzetiyor. Öğrendiklerimiz tıpkı bu kovanın içindeki su üzere hafızamızda kalıyor; lakin yenilerini öğrendikçe, eski bilgilerimiz yavaşça sızıp gidiyor. Birçok insanın bilgiye ulaşmaya odaklanıp, onun kalıcılığı üzerine düşünmemesi burada temel yanılgı. Daima yeni bilgiyi hafızaya eklemek değil; öğrendiklerimizi yerinde tutmak gerekiyor. Hafızamızı güçlendirmek ve öğrendiklerimizi hatırlayabilmek için ise birtakım formülleri uygulamak şart!
Dünya Scrabble Şampiyonu olan Nigel Richards’ın, Fransızca bilmemesine karşın kısa müddette on binlerce Fransızca kelimeyi hafızasına alarak Fransızca Scrabble Şampiyonu olması sıra dışı bir olaydı. Richards’ın sırrı, uzun bisiklet sürüşlerinde yaptığı tekrarlarla öğrendiği sözleri zihnine kazımaktı. Öğrenilen bilginin nizamlı aralıklarla tekrarı her alanda muvaffakiyet getirecek bir metot. Young, bu örnek üzerinden hafızamızı güçlendirmenin tekrar yoluyla mümkün olduğunu anlatıyor.
Öğrenilen bilgilerin birden fazla kısa vakitte unutuluyor. Beynimiz, güç tasarrufu yapabilmek için birtakım bilgileri “önemsiz” olarak etiketliyor ve onları saklamıyor. Hafızada kalması gereken bilgilerin devamlı kullanılması, beyne bu bilginin kıymetli olduğunu hatırlatır. Böylelikle, beyin bu bilgiyi daha uzun müddet saklamaya yönelir. İşte bu noktada, öğrenilen şeylerin zihinde kalması için onları daima kullanmak, üzerinde düşünmek yahut hatırlamak beyin için sinyal misyonu görür. Beynimize “Bu bilgi kıymetli, sakla!” iletisi vererek eğitmemiz gerekiyor.
Bilgiyi kalıcı hale getirmek savaşarak olur. Scott H. Young, bilgiyi kalıcı hale getirmeyi bir savaş olarak nitelendiriyor. Bu savaşı kazanmak için de geriye dönük hatırlama, sistemli tekrar ve geri getirmek üzere teknikleri öne çıkarıyor. Çünkü öğrendiğimiz bilgileri bir kâğıda dökmek, bu bilgileri diğerlerine anlatmak yahut küçük testlerle kendimizi sınamak hafızamızı taze tutmaya yarıyor. Bu teknikler, öğrendiğimiz bilgileri zihnimizde canlı tutarak unutmanın önüne geçer, müellifin da nitelendirdiği üzere hafızamızı “sızdıran kova” olmaktan çıkarıp bilginin akılda kalıcı hâle gelmesini sağlar.
Young, bu kısımda öğrenmenin sırf bilgi edinmek değil, bilginin özüne inerek sezgisel bir anlayış geliştirmek olduğunu ortaya koyuyor. Öğrenmede sezgisel bir kavrayış edinmek yüzeysel öğrenmek ve ezberlemenin çok daha ötesidir. Tahsilde sağlam bir temele ulaşmak, bilginin katmanlarını keşfetmekle mümkün olur. Bilgiyi derinlemesine öğrenmek, onu kavramak, ilerleyen etaplarda sezgi geliştirmemizin anahtarıdır. Muharririn da değindiği üzere, öğrenmenin temeli sağlam olmadığında, bilginin üzerinde inşa edilen her şey kırılgandır. Bu yüzden sezgiyi beslemek için evvel bilginin temelini sağlamlaştırmak gerekir.
Young Feynman’ın sihrinin sırrını çözmekten bahsederek sezgi kavramını açıklıyor. Nobel ödüllü fizikçi Richard Feynman’ın öğrenme yaklaşımını inceliyor. Feynman, karmaşık mevzuları anlaşılır bir lisanla açıklamak yeteneğiyle bilinen bir bilim insanı. Muvaffakiyetinin sırrı, mevzuyu derinlemesine anlamasından geliyor. Feynman’a nazaran, bir şeyi sahiden öğrenmek istiyorsanız o bilgiyi en yalın haliyle diğerlerine anlatabilecek kadar özümsemelisiniz. Sonraları “Feynman Taktiği” ismi verilen bu öğrenme yaklaşımı öğrendiklerinizi sözlere döküp sadeleştirerek açıklamanızı önerir. Böylelikle bahsin ne kadarını sahiden anladığınızı test edebilirsiniz. Karmaşık mevzuları sadeleştirerek açıklamak, derin bir anlayış seviyesi gerektirir ve böylelikle eksiklerinizi saptayabilirsiniz. Feynman’ın müsaadeden giderek sıkıntı bir mevzuyu bir çocuğa ya da bahse yabancı birine anlatabilecek kadar sadeleştirdiğinizde, bilgiye hâkimiyetinizi de pekiştirmiş olursunuz! Kitaba nazaran bu taktik, tahsil sürecinde eksikleri belirleyip sezgi oluşturmanın en sağlam yollarından biridir. Zati ben de “zor bahislerin yalın anlatımı” derken Feyman Taktiğini mi uyguluyorum, ne dersiniz? J
Sezgiyi geliştirmek, sırf bilgiyi almakla değil bilgiyi nizamlı olarak sorgulamak ve derinlemesine incelemekle mümkündür. Sezgiyi güçlendirmek için daima olarak “Bu bilgi neden yanlışsız?” ya da “Bu bilginin temelinde ne var?” üzere sorular sormak gerekir. Bu formda bilgi sadece yüzeyde kalmaz, derinleşir, bir anlayışa dönüşür. Bilgiyi gerçek manada kavramak için onu çeşitli açılardan düşünmek, farklı senaryolarda nasıl işleyeceğini tahlil etmek sezgiyi artırır. Young, bilgiyi sadece ezberlemek yerine bu cins sorgulamalarla bilgiye yaklaşmanın sezgiyi geliştirdiğini savunuyor. Bilgiyi yine yorumlamak, irtibatlar kurmak, olayları ve kavramları bir bütün halinde pahalandırmak yani bilgiye sorgusuz bir cümleler bütünü değil bir bağlam katabilmek yetisi, sezgileri güçlendirir. Böylelikle öğrenmeyi kalıcı hâle getirir. Feynman üzere büyük düşünürlerin sistemleri üzerinden sunduğu bu teklifler, öğrenmeyi bir adım ileri taşıyor.
Yazarın “Deneyimlemek” ismini verdiği unsur, bilgiye farklı açılardan yaklaşarak ve yeni şeyler deneyerek ustalaşmanın en tesirli yollarından biridir. Pekala, öğrendiğimiz bilgiyi nasıl daha uygun deneyimleyebiliriz? Bu kısımda Young, öğrenmeye deney odaklı bir bakış açısıyla yaklaşmanın yararlarını ve farklı deneyimlemek sistemlerini anlatıyor.
Konfor Alanınızın Dışını Keşfedin: Öğrenmede gelişmenin yolu düzey atlamayı gerektiren her alan üzere için konfor alanının dışına çıkmakla mümkündür. Yenilikçi fikir, icatlar ve daha fazlası bilmediğimiz şeyleri denemek ve risk almaktan geçiyor. Konfor alanında kalmak alıştığımız yollara saplanıp kalmak demektir. Meğer tecrübe kazanmak için bazen yanlış yapmayı göze alarak, yeni yollar denemek gerekir. Young, konfor alanının dışındaki tecrübelerin, kişinin gelişimine büyük katkı sağlayacağını söz ediyor.
Aşkın tahsil teknikleri her ne kadar teknolojinin ilerlemesiyle dönüşüp katlansa da aslında teknolojiden bağımsız tarih boyunca birçok kıymetli şahsiyetin çalışma noktalarında yer edinmiş. Buna en güzel örnek deneyleme prensibi ve Van Gogh diyebiliriz. Van Gogh ressamlıkta ustalığa ulaşmadan evvel birçok farklı stil ve teknikle deney yaparak kendi sanatsal seyahatini yaşamış. Müellif, Van Gogh’un çeşitli fotoğraf akımlarını daima deneyerek kendini geliştirdiğini anlatır. Van Gogh, tek bir üsluba bağlı kalmak yerine farklı yaklaşımlarla çalışmış, resme farklı istikametlerden bakarak usulünü bulmuş. Bu arayış pratiği onun sanatsal marifetlerini epey geliştirmiş. Buradan yola çıkan Young’a nazaran, yeni şeyler denemekten çekinmemek ve kendimizi farklı alanlarda sınamak, tıpkı Van Gogh üzere size de ustalığa giden yolu açar.
Deneyimlemek Ustalığın Anahtarıdır, zira her deneme aşkın öğrencinin farklı alanlarda kendisini keşfetme bahtı demektir. Öğrenmek, yalnızca bilinen “güvenli” alanlarla sonlu kalmak değil, farklı metotları test edebilmek yetisi gerektiriyor. Ustalığa ulaşmak için, bilgiyi keşfetmek ve onu yeni tecrübelerle zenginleştirmek kıymetlidir.
Üç tıp deneyimleme var. Young, tahsil sürecinde üç ana deneyleme çeşidi olduğunu söylüyor:
Öğrenmek Kaynaklı Tecrübe Kazanmak: Bu, farklı kaynaklardan yeni bilgiler alıp deneme yapmak manasına gelir. Örneğin, farklı kaynaklardan araştırma yaparak yahut değişik teknikleri okuyarak öğrendiklerinizi pratiğe dökmek, bilgi zenginliği sağlar.
Teknikle Tecrübe Kazanmak: Teknik denemeler, belli bir hususta farklı teknikleri kullanarak yapılan denemelerdir. Örneğin, yazı yazarken yeni anlatım teknikleri uygulayabilirsiniz. Bu çeşitlendirmeye yönelik denemeler, bilgiyi teknik olarak geliştirmek için ülkü bir prosedürdür.
Tarzla Tecrübe Kazanmak: Farklı stil denemeleri, ferdî yaratıcılığınızı keşfetmenizi sağlar. Vincent Van Gogh örneğindeki üzere, farklı üsluplarda fotoğraf yapmak vakitle sanatkarın kendine ilişkin usulü bulmasını sağlayarak özgün olmasını sağlamıştır. Usul denemeleri, öğrenmenin eğlenceli ve şahsileşmiş bir yoludur.
Deneyimleme yaparken öncelikle neyi geliştirmek istediğinizi belirlemek kıymetlidir. Deneme yanılma sürecinde hangi formüllerin işe yarayacağını ve ne üzere meselelerle karşılanacağını kestirmek ve bu meseleleri çözmek için mümkün yollar aranmalıdır. Young ayrıyeten, makul gayeler doğrultusunda yapılan deneylerin öğrenme sürecini daha verimli hâle getirdiğini belirtiyor. Örneğin, yabancı bir lisanı öğreniyorsanız her gün küçük denemeler yaparak öğrendiklerinizi test edebilirsiniz. Deneyler, büyük adımlarla değil küçük ve sistemli uygulamalarla yapıldığında daha tesirli sonuçlar doğurur.
Deneyimleme süreci her vakit belli bir sonuca ulaşmayı temin etmeyebilir fakat belirsizlikler içinde yeni şeyler keşfetmeyi sağlar. Young, tahsil sürecinde meçhullükten korkmadan adım atmanın, deney yaparak ustalığa ulaşmanın bir kesimi olduğunu anlatır. Belirsizlik içinde yapılan her deney, şahsa yeni şeyler öğrenmek fırsatı sunar. Bu da süreci renkli ve verimli kılar.
Scott H. Young, deneyleme unsurunu öğrenmede yeni şeyler denemenin ve gelişim için risk almanın kıymetini anlatarak açıklıyor. Bilgiyi uygulamalı deneylerle test etmek, yeni yollar keşfetmek ve kusur yapmaktan korkmadan öğrenmek gelişim için en tesirli araçlardan biri. Müellif burada, aşkın öğrenmenin son unsurunun fonksiyonunu farklı bir noktaya şu sözlerle koyuyor; “Deneyimleme bütün başkalarını birbirine bağlayan bir prensiptir. Yalnızca yeni şeyler denemenizi ve makul öğrenme zorluklarını nasıl çözeceğiniz konusunda baş yormanızı sağlamakla kalmaz, birebir vakitte işe yaramayan metotları bir kenara atarken sizi acımasız olmaya da teşvik eder.” Bu sayede deneyimleme zihniyetiyle tahsil sürecine daha geniş bir perspektiften bakabilir ve her adımda yeni şeyler keşfedebilirsiniz.
Aşkın Öğrenme, öğrenmek tutkusu olan herkesin ilgisini çekecek ilham verici bir rehber niteliğinde. Young, klâsik eğitimin aşıladığı tahsil tekniklerinin eksiklerini ayrıntılıca açıklayarak öğrencilere aşkın öğrenmek ismini verdiği daha tesirli, ağır ve amaç odaklı bir tahsil stilini bilimsel bilgilerle anlatıyor. Kitap boyunca, derinlemesine öğrenmenin herkes için ulaşılabilir olduğunu vurguluyor: “Öğrenmeyi hızlandırmak için kendi yolunuzu çizin, sizi asıl zorlayan alanlara cesurca kısmın.” Bu sözlerle Young, öğrenme sürecini daha verimli hale getirmenin sırf tekniklerle değil, kişinin kendine ve öğrenme sürecine duyduğu ilgiyle irtibatlı olduğunu tabir ediyor.
Ben şunu anladım ki tahsil işi kendini disipline etmeyi gerektiriyor ve öncelikle çocukluktan başlayarak herkese bu disiplini kazandırmamız şart! Eğitimi değil lakin öğrenmeyi öğrenmek ve bu mevzuda ısrarcı olmak koşul.
