Darbelerin başı: CHP

İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluktan tutuklanmasıyla Türkiye’de siyasi atmosfer bir kere daha gerildi. Ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi, her vakit olduğu üzere tercihini hukuktan değil, kaostan yana kullandı. Meşruiyeti tartışılan bir kongre ile CHP’ye Genel Lider olan Özgür Özel, deşifre olan vurgun ağına karşılık vermek yerine yolsuzluğu perdelemek için sokak daveti yaptı. Davetin muhataplık düzeyini orta öğretim seviyesine kadar düşüren Özel, bununla da yetinmeyerek iktidarı cuntacılıkla suçladı. Özel’in, dış basına yaptığı açıklamaların ana teması da tıpkı vurgu oldu. Pekala gerçek darbeci kim? Türkiye’deki darbe, cunta ve muhtıraların organizatörü, en büyük destekçisi kim? Bu sorulara 27 Mayıs 1960 darbesinin 65. yıl dönümünde, yeni dokümanlarla yanıt arayacağız….

CHP’nin darbelerle dirsek teması, demokrasiye geçişin birinci denemelerine kadar uzanıyor. Atatürk’ün oluruyla faaliyetlerine başlayan Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası, kurulduktan 8 ay sonra CHP’nin tazyikleriyle kapatıldı. Parti, programındaki “Parti, dini niyet ve inançlara saygılıdır” hususu nedeniyle Pir Said olayından sorumlu tutularak mühürlendi. Partinin kurucularından kimileri da kendini darağacından güç kurtardı. Şahsen Mustafa Kemal’in talimatıyla kurulduğu halde siyasi entrikalarla baş edemeyen Hür Cumhuriyet Fırkası varlığını yalnızca 4 ay sürdürebildi.

CHP’nin terminolojik manada birinci darbesi 27 Mayıs’a giden süreç yeniden çok partili demokrasiye geçme kararıyla başladı. 1946 yılının Ocak ayında CHP’ye rakip olarak Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından kurulan Demokrat Parti (DP) ilk girdiği seçimleri (1946) eşi gibisi görülmemiş ‘açık oy/gizli tasnif’ uygulaması ile kaybetse de 14 Mayıs 1950 seçimlerinde resmen bir Anadolu ihtilali yaşandı. CHP’nin ‘Hüsolar’, ‘Memolar’, diyerek aşağıladığı köylüler DP’yi ezici bir üstünlükle iktidara taşıdı.

Ancak Cumhuriyet’in ilanından sonra dağa taşa yazılan “Hakimiyet kayıtsız kuralsız milletindir” düsturu kelamda kaldı. Daha pusulaların mührü kurumadan darbe perdesi aralandı. Seçim gününün akşamı kumandanlar iktidarı kaybeden İsmet İnönü’yü Çankaya Köşkü’nde ziyaret ederek ‘bir buyruğu olup olmadığını’ sordu. Halkın reaksiyonundan korktuğu için sessiz kalan İnönü, sırtını sıvazlayarak uğurladığı darbecilerle irtibatını sürdürdü. Birebir yılın haziran ayında İnönü’ye ‘emri olup olmadığını’ soran takımın da içinde bulunduğu, Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları ile 15 general ve 150 albay darbe planı yaptığı gerekçesiyle emekliye ayrıldı. Bu darbeci paklığı hem CHP’yi hem de güdümündeki askeri kadroyu daha da hareketlendirdi.

27 Mayıs’ın gerçekleştirildiği 1960 yılına kadar bilinen 11 cunta kuruldu, 6 müdahale teşebbüsünde bulunuldu. Bu teşebbüslerden hiç birisi de CHP ve Ulusal Şef’ten bağımsız değildi. O devir tekrar fiilen CHP’li takımların denetim ettiği Türkiye’nin birinci istihbarat teşkilatı olan Ulusal Emniyet Hizmeti Riyâseti’nin (MAH) hazırladığı raporda bu gerçek açık açık itiraf ediliyor. Yeni Şafak’ın ulaştığı “1950-1960 DP iktidarı” başlıklı raporda önce Demokrat Parti “şeriatçılık ve dincilikle” suçlanıyor. Raporda, kamu kaynaklarıyla fonlanıp CHP’nin propaganda araçlarına dönüşen halkevleri ve köy enstitülerinin kapatılması ‘Atatürk’e karşı geri hareketler’ olarak isimlendiriliyor, darbe teşebbüsünde bulunan askerlerin ordudan atılması, dini mecmuaların çoğalması, cami yaptırma derneklerinin artması eleştiriliyor. Tüm bu girizgahtan sonra CHP ve İsmet İnönü’nün darbecileri örgütlediği özetle şu sözlerle itiraf ediliyor:

“Bunlara Demokrat Parti’nin dışında bulunan aydın ve sade vatandaşlar reaksiyon büyüttü. Orduda huzursuzluk ve siyasi tartışmalara yol açmaya başladı. 1954 yılından sonra İnönü ve CHP ordu içerisindeki sempatisini kullanarak birtakım subay ve generalleri karşı örgütlenmeye itti. Ordu içerisinde son derece tesiri olan İnönü’nün telkinleri ve uğraşları sonucu ordu içinde kümeleşmeler büsbütün bertaraf edilmeye ve İnönü’nün ve CHP’nin hâkimiyeti tesis edilmeye başlandı. 1950 yılında her aydın, laiklik prensibinin hükümet tarafından çiğnendiğini ve kullanılmaya başladığını görmeye başladı. Türkçe okunan ve halkın alıştığı ezanın bir kararla Arapçaya dönüşmesi büyük bir reaksiyon uyandırdı. Subayların büyük bir kısmı Demokrat Parti’ye her şeyi göze alarak baş tutmaya başladı. Hakikaten genelkurmay liderleri ve kuvvet kumandanları İsmet İnönü’yü ziyaret ederek Demokrat Parti’nin şeriatı getireceğini ve reaksiyon göstermek gerekliliğini İnönü’ye arz etti. İnönü ve generaller çok sonluydu. ‘Gereğinin yapılacağından kuşku duymayın’ diyerek orduyu biraz olsun rahatlatmıştı İnönü.”

CHP’li takımlar tarafından hazırlanan MAH raporunda, darbeyi yasallaştırmak içen DP hükümetlerine bir dizi suçlamalar yöneltiliyor. CHP’nin günümüzdeki propagandalarını anımsatan tabirlerle, “basının susturulduğu, aydınların baskı altına alındığı, CHP’nin parti programlarının engellendiği, siyasi espriler yapan kimi sanatkarların karakola çağrılarak kulaklarının çekildiği” üzere argümanlar yer alıyor. Rapor, Başbakan Adnan Menderes’in adım adım takip edildiğini ortaya koyuyor. Menderes’in 1958’de çıktığı yurt seyahatinde yapılan takip, bozuk bir Türkçe ile MAH raporuna bu türlü yansıyor:

“Adnan Menderes, çıktığı ikinci yurt seyahatinin 8 gününde, Bediüzzaman Said Nursi’ye özel otosunu DP teşkilatı ile buyruğuna vererek tahsis etmiş ve Bediüzzaman’ı Isparta’ya göndermiştir. Bediüzzaman da Menderes’i Isparta’ya davet etmiş. 17 Ekim Pazar günü, Emirdağ’da mescitlere tuğralı yeşil bayrak asılmış, mescitlere Osmanlı halifesi geliyor halinde yazılar yazılmış, her yer yeşile boyanmış vaziyette Menderes karşılanmaya hazırlanıyordu. Hiçbir yetkili memur kaymakam dahil bayrakları indirmemiş tersine, Bediüzzaman’ın talebelerine bayrak asılması için belediyenin ve kaymakamlığın tüm imkanları seferber edilmiş, her yer Arapça dua ve yeşil bayraklarla donatılmıştı. Cumhuriyet rejimine, cumhuriyet kanunlarına adeta meydan okurcasına, orduya ve CHP’ye, İnönü’ye gözdağı veriliyordu. İnönü, ordu boş durmuyor, toplantı üstüne toplantı yapıyordu. Ordu, aydınlar ve gazetecilerle farklı başka görüşmeler yaparak Cumhuriyet ve Atatürk inkılaplarını koruyacaklarına dair yemin ettiriliyordu.”

1950’li yıllarda CHP ve uzantısı olan kurum/kuruluşlar, DP’ye oy veren seçmenleri aşağılamak için hiçbir fırsatı kaçırmadı. Bugünlerde CHP’ye oy vermeyen seçmenleri aşağılamak için kullanılan ‘Göbeğini kaşıyan adam’, ‘Dağdaki çobanın oyu ile benim oyum bir mi’ üzere yakıştırmaların o günlerde de revaçta olduğu görülüyor. İnönü’ye vefatına sadık MAH elemanları tarafından hazırlanan raporlarda millet iradesi bu türlü hiçe sayılıyor: “Millet soyut bir varlık ve manevi bir kurumdur. Her an iradesi yanlış yönlendirilebilir. Ulusal iradenin anlamsız toplumsal bir gerçekle alakası yoktur. Millet iradesi, halk iradesi olabilir mi? Bir cahille, bir eğitimlinin iradesi bir midir? Halk, şuurlu olarak bilgisiz bırakılmış, fakir bırakılmış, şükretme öğretilmiş, önüne açlık yoksulluk, cahillik seçenekleri sunulmuş ve bu halktan da ulusal irade kavramı içselleştirilmeye çalışılmıştır. Nazi periyodunda Hitler, nüfusun %90’ının iradesi ile iktidar olmuş dünyayı ateşe atmıştır. Her vakit halk iradesi doğrudur demek yanlışın en başlangıcıdır. Temel ulusal irade günümüz kaidelerinde askeri güçtür. Ulusal maksatların ele geçirilmesinde yegane belirleyici olan güç askeri güçtür. Kanunları, anayasaları, devletin tüm organlarını müdafaa ve kollama gücü ordunun elinde olmalıdır. İktidarı bilgisiz yobaz, şeri asıllara nazaran yönetmeye çalışan şaibeli iktidarlar, Arap hayranı mahluklar lakin ordunun Cumhuriyet’in asıllarını korumak ve kollamak suretiyle iradeyi tamamlamış olurlar. Ordu en büyük iradedir.”