İzdihar
ABD Başkanı Donald Trump’ın Körfez tipinden yansıyan çok çeşitli tablolarda, Ortadoğu coğrafyasının hangi istikamete gerçek ilerlediğine dair dikkat cazip detaylar vardı:
Bölgedeki güçlü Arap ülkelerinin Amerika ve dünya sistemi ile tam bir entegrasyon içinde hareket etmek istediklerine dair kuvvetli bir niyet beyanı, bu detayların birincisiydi elbet. Trump’a gösterilen izzetüikramdan imzalanan trilyon dolarlık mutabakatlara kadar, her adımda bunu görmek mümkündü. Adeta bir imparator muamelesi gören Trump, Arap muhataplarını gülücüklere ve övgülere boğmayı da ihmal etmedi elbette. Hatta dönüş yolunda şu cümleyi bile kurdu: “Ülkemiz onlara sevgi vermediği için, hepsi de sevgi açlığı çekiyordu.”
Trump’ın klâsik folklor şovlarının yanı sıra -Birleşik Arap Emirlikleri’nin başşehri Abu Dabi’de olduğu gibi- saçı açık genç kızların danslarıyla karşılanması, Körfez’de devlet eliyle epeydir sürdürülen bir siyasetin yansımasıydı: Katı muhafazakârlığı ortadan kaldırarak, daha liberal, Batılı ve konfor odaklı halklar yaratmak. Özellikle Körfez’deki genç kuşakların heyecanla desteklediği bu siyaset, Suudi Arabistan’da geniş iştirakli konserler, şenlikler, futbola ve sanata yapılan devasa yatırımlar, turizmin canlandırılması vb. formunda kendisini gösteriyor. Bu bağlamda İslâm öncesi ögelerin da öne çıkarıldığı, İslâmî hafızada Câhiliyye devriyle özdeşleşen sembollerin “millî aidiyet” ismine canlandırıldığı görülüyor.
Trump, başkanlık periyodunun birinci cami ziyaretini de Abu Dabi’de gerçekleştirdi. Ülkenin simgelerinden biri haline gelen Pir Zâyed Camii’nde yetkililerden bilgi alan Trump, anlatılanlarla epeyce ilgilenmiş görünüyordu. Körfez’de inşa edilen çok sayıda yeni ve görkemli caminin ihtişamlı örneklerinden biri olan Pir Zâyed Camii bağlamında şu değerli sorular karşılığını bekliyor: Mescitlerin temel işlevi nedir? Kelam konusu yeni mescitler, halkın dindarlaşmasını mı sağlıyor, yoksa turistik birer merkez olarak mı konumlandırılıyor? Çünkü bu mescitlerde ders halklarının kurulması, tesirli âlimlerin hutbe ve vaazlar yoluyla seslerini duyurması, İslâm’ın çeşitli taraflardan kitlelere aktarılması ve dinî şuurun derinleşmesine yönelik faaliyetlerin yapılması üzere noktaların eksik bırakılması gözlerden kaçmıyor.
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’nın Trump’la resmen tanıştırılması ve Trump’ın Suriye’ye yönelik ekonomik yaptırımların kaldırıldığını ilân etmesi, ziyaretin bir diğer kıymetli sahnesiydi. Müslüman Kardeşler Teşkilâtı, Hamas yahut Nahda Hareketi üzere yapılanmalara son derece aralıklı duran Arap idarelerinin Ahmed Şara’ya böylesine kucak açması, Suriye için nasıl bir geleceğin öngörüldüğüne de işaretti. “Siyasal İslâmcı” addedilen kelam konusu yapılanmalarla Şara ve grubunun yakınlaşmasının önü kesmek, buradaki temel amaç. Yaptırımların kaldırılması karşılığında ABD’nin Şam idaresiyle nasıl bir münasebet kuracağı, daha doğrusu yeni Şam idaresinin kendisini Washington’ın çeşitli talepleri -ve hatta baskıları- karşısında nerede konumlandıracağı ise, yanıtlarını yakın vadede alacağımız esas soruları oluşturuyor.
Tüm bu hengâmede, Filistin sıkıntısı başta olmak üzere coğrafyanın temel ve gerçek sorunlarının hiçbir halde gündeme gelmemesi, Körfez’in tümüyle “refah”a odaklanması ve ABD ile kurulan çok boyutlu münasebetlerde dünyevî kârın ve karşılıklı karların odağa yerleştirilmesi bilhassa dikkat çekiyor. Arap basınında süreçten bahsedilirken en sık kullanılan söz “izdihar”. İngilizcedeki “prosperity”nin direkt karşılığı olan “izdihar”, “refah, bayındırlık, parlama, yeşerme, gelişim” üzere manalara geliyor. Lakin coğrafyanın belini büken büyük sorunlar büsbütün yok sayılarak yahut göz gerisi edilerek hangi refahın, bayındırlığın, parlama ve yeşermenin sağlanacağı ise meçhul. Dahası, tarihî deneyim, halı altına süpürülen krizlerin nihayetinde kesinlikle daha büyük krizler biçiminde patladığını da gösteriyor.
Zengin devletler başta olmak üzere, İslâm dünyası şayet gerçek sıkıntılarının tahlili için gerçekçi planlar üretmez ve yaraları düzgünleştirmeye odaklanmazsa, yaşanacak “izdihar” yalnızca kaos ve karmaşa alanında olacaktır. İnanmayanlar, tarihi şöyle geriye gerçek okuyup birçok ibretli örneği orada görebilirler.
