Trump Suriye’ye yaptırımları kaldırdı
Göreve geldiği 20 Ocak’tan beri birinci yurtdışı ziyaretini Ortadoğu’ya gerçekleştiren ABD Başkanı Donald Trump, dün Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’a ulaştı. Trump’ın Riyad ajandasında, Körfez ülkeleri ile ABD ortasında yapılması ve pahası iki trilyon dolara ulaşması beklenen ekonomik yatırımların yanı sıra, başta İsrail’in Gazze’de işlediği katliamlar, Suriye’de yaşanan değişim ve İran’ın nükleer programına ait müzakereler olmak üzere çok sayıda problemin konuşulacağı bildirildi. Trump ayrıca, Körfez İş Birliği Teşkilatı üyeleri olan Suudi Arabistan, Katar, Kuveyt, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) önderleriyle bir tepe gerçekleştirecek. Tepeye, Umman Sultanı da davet edildi. Trump’ın Riyad’da Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara ve Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn ile de bir ortaya geleceği konuşuluyor.
Ortadoğu ziyaretine Dışişleri Bakanı Mark Rubio, Savunma Bakanı Pete Hegseth, Ticaret Bakanı Howard Lutnick, Hazine Bakanı Scott Bessent, milyarder teşebbüsçü Elon Musk ile neredeyse tüm üst seviye Beyaz Saray yetkilileri ile birlikte gelen Trump’ı taşıyan uçağa, Suudi Arabistan hava alanında Suudi F-15 savaş uçakları eşlik etti. ABD basınına nazaran Trump, Suudi Arabistan’dan 1 trilyon dolarlık yatırım çekmeyi planlarken Suudi idaresi 600 milyar dolarlık yatırım vadediyor. Ziyaret mühletince ABD ve Suudi Arabistan ortasında kıymetli ticari ve silah mutabakatları yapılması bekleniyor.
Trump’ın Riyad ziyareti kapsamında, Körfez İş Birliği Teşkilatı (KİT) ile ABD ortasında ikili bağlantıların yanı sıra yatırımlar, güvenlik ve bölgesel gelişmelerin ele alınacağı bir tepe gerçekleştirilecek. Bu, ABD ile Körfez ortasında bu manada yapılan beşinci tepe olma özelliği taşıyor. İki taraf daha evvel Mayıs 2015 ve Nisan 2016’da Camp David’de, Mayıs 2017’de Riyad’da ve Haziran 2022’de Mısır ile Ürdün’ün de iştirakiyle tekrar Riyad’da 4 tepe gerçekleştirdi.
Beyaz Saray’dan yayınlanan açıklamada, ziyarette Suudi Arabistan ile kara, deniz ve hava kuvvetlerini kapsayan askeri eğitim dahil 142 milyar dolarlık askeri iş birliği mutabakatı imzalandığı bildirildi. Trump idaresinin Suudi Arabistan’ın yanı sıra BAE’ye de 1.4 milyar dolarlık bir silah satışı yapacağı söz edildi.
Ziyaret öncesi Hamas Hareketi, âlâ niyet göstergesi olarak ABD vatandaşı İsrailli esir Edan Alexander’ı hür bıraktı. Katar Başbakanı Muhammed Bin Abdurrahman Âl-i Sâni, Gazze’ye insani yardım girişine müsaade verilmesi için ABD ve İsrail ile görüştüklerini ilan etti. Trump’ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’ya, Hamas’ın elindeki başka esirleri kurtarmak için kıymetli bir fırsat olduğunu ve bu fırsatı kullanması gerektiği istikametinde davet yaptı. İsrail basını, Witkoff’un kalıcı ateşkes için yeni bir teklif sunduğunu belirtirken, İsrail’in müzakere heyetinin Doha’ya gittiğini ve Trump’ın Ortadoğu ziyareti boyunca burada kalacağını duyurdu.
ABD Başkanı Donald Trump, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmelerini anımsatarak Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldıracaklarını duyurdu. Trump, Körfez tipi kapsamında Riyad’da katıldığı Suudi Arabistan-ABD Ortak Yatırım Forumu’nda konuştu. Trump, konuşmasında Suriye’ye yönelik ABD yaptırımlarına değinerek yaptırımları kaldıracaklarını açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile telefonda görüştüklerini hatırlatan Trump, “Türkiye’nin lideri Erdoğan’ın geçtiğimiz günlerde benzeri talebi oldu. Orta Doğu’daki öbür saygın arkadaşlarım da bunu söyledi, Suriye’deki yaptırımları kaldıracağız” sözlerini kullandı. Trump, “(ABD Dışişleri Bakanı) Marco Rubio yeni Suriye Dışişleri Bakanı’yla (Esad Hasan Şeybani) bu hafta Türkiye’de görüşecek” dedi. Suriye’ye yönelik uzun yıllardır devam eden Amerikan yaptırımları, ülkeye yönelik yatırımları engelliyordu. Trump, İstanbul’da düzenlenecek Rusya-Ukrayna görüşmelerinin “muhtemelen çok düzgün sonuçlar vereceğini” belirterek, ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun bu görüşmelere katılacağını kaydetti.
Muhammed bin Selman ile görüşen Trump, 142 milyar dolarlık silah satışı yaptı, 600 milyar dolarlık yatırım taahhüdü aldı. Bin Selman da ABD ile 300 milyar doları aşan mutabakatlar imzaladıklarını söyledi. Suudi Arabistan-ABD Yatırım Forumu’nda konuşan Veliaht Prens, “Bugün ABD ile 600 milyar dolarlık paydaşlık fırsatları üzerinde çalışıyoruz. Ortak yatırımlar, ABD ile ekonomik ilgilerimizin en kıymetli desteklerinden biridir” diye konuştu. Bin Selman, “ABD ile bedeli 300 milyar doları aşan mutabakatlara imza attık” dedi. Bin Selman ve Trump, Stratejik Ekonomik İştirak Belgesi’ni imzaladı. Muahedeler ve mutabakat zabıtları adalet, sıhhat, uzay, gümrük ve hava nakliyeciliği üzere alanları kapsıyor. Muahedelerde, ABD ve Suudi Arabistan savunma bakanlıkları ortasında yapılan, Suudi Arabistan ordusunun geliştirilmesi ve modernizasyonu konusunda imzalanan mutabakat ile güç ve savunma kesimlerinde de bir dizi mutabakat bulunuyor.
İsrail güvenlik teşkilatında misyon yapmış 550’den fazla eski üst seviye yetkiliyi bünyesinde barındıran “İsrail Güvenliği İçin Liderler” hareketi, Trump’a hitaben yayınladıkları Netanyahu’nun siyasetlerini gaye alan mektupta, “Bölgeye yapacağınız ziyareti, tüm esirlerimizi geri getirme, savaşı sona erdirme ve pakların ölmesine dur demede kullanmanızı istiyoruz” denildi.
Ziyaret, İsrail-ABD ortasında diplomatik sıkıntıların gölgesinde gerçekleşiyor. Trump’ın İsrail’e gitmeyecek olması, Hamas ve Yemen’deki Husilerle muahedesine öfkelenen Netanyahu hükümet yetkilileri Trump’a tenkitler yöneltiyor. Bölgesel İş Birliği Bakanı David Amsalem, “Trump her gün öteki tarafa yatıyor. ABD-İsrail ilgilerinde hep var olan tüm kuralları çiğniyor. Sabah A ile uyanıp akşam B’ye karar veren, sonra C’ye karar verip D’yi yapan bir liderle karşı karşıyayız. Kasaba’daki tek şerif kendisi değil” dedi.
