Atalarımızın bilmediği kelimeler, haller sözlüğü

Evvelce kendini işine vermemişler için “eli işte, gözü oynaşta” denirdi. Günümüzde hiç kimse kendini işine vermiyor, herkes daima birlikte eldeki cep telefonundaki bilumum toplumsal medya mecralarına akıyor. Telefonda konuşurken, WhatsApp’tan ileti atıyor, mesai saatleri dahilinde telefonu sessiz moda alıp oyun oynuyor, vidyo izliyor, fakat lisanından de “anda kalmak” tabirini düşürmüyor.

Sokağa çıkıp sorsak “An nedir?” diye, kaç kişi bilebilir sanki.

İki bayan markette karşılaştı. Selamlaştılar. Ne yapıyorsun faslına “Zehra Abla’nın kahvesini yapıp geldim” diye özetledi biri ötekine.

Ne yapıyorsun diye sohbeti başlatmış olan “Kendisi yapamıyor değil mi?” diye sordu sıkıntıyla.

“Cezveyi deviriyor, eli kavrayamıyor, makine kahvesini de yapamıyor. Öğretmen kızı var, gelip geçerken annesine uğrasa ne olur.”

“Ben onu Instagram’da görüyordum hesabını kilitlemeden evvel. Anda kalıyorum diyordu daima. Neresi ki orası?”

“Anda kalacağına ortada anasına da uğrasa âlâ olacak.”

Çağdaşlığın hafızası fotoğraf makinasıydı. Post çağdaşlığın hafızası vidyolar.

Modernliğin metali çelikti, post çağdaşlığın hususu plastik.

Bauman böyle söylüyordu.

Osmanlı Cemiyeti hatıra biriktirmeyi üstten aşağıya bir hareketlilik içinde öğrendi.

Fotoğraf makinesi 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türk toplumunun hayatına giriyor. Abdülhamit’in oğullarının sünnet kıyafeti ile kartpostallaştırılan fotoğrafları, halkın fotoğraf üzerinden anı biriktirmesine meşruiyet kazandıran, Müslüman halkı suret ile birleştirip bütünleştiren bir dönüm noktası.

İlk vakitlerin dini bütün adamlarının /kadınlarının makine karşısında güya dövüşecekmiş üzere bakan gözleri/ pozları zamanla yerini objektife ilan-ı aşk eden bir bakışa bıraktı.

Aile tarihimiz en çok fotoğraflarımızdan okunuyor artık. Yenisi yorumlamak için geçmişin aile fotoğraflarına dikkat kesiliyoruz.

Sosyal medyayla birlikte anı biriktirmek ile data sunmak birbirine karıştı. Bir tarafta her an ebeveynleri tarafından fotoğrafı çekilen bezgin çocuklar var öbür tarafta çocuklarının mahremiyetini muhafazaya çalışan ebeveyn dikkati. Ama iki bölümdeki çocuklar da şikayetçi. Birinci gruptakiler her an fotoğraflarının çekilip sağda solda paylaşılmasından rahatsız, öbürleri hiçbir anını paylaşmayan ebeveynlerinin kendilerini ne kadar sevdiklerini arkadaşlarına bir defa bile gösterememekten.

Eltisi “Ben çocuğum için ne anılar biriktirdim” dedi. Bayan küçük kızını alıp gerekli birikimi şimdi yapamamış olmanın ıstırabı ile lunaparka gitti. Kucağında çocuk ile selfi yaparken kaza geçirdiler. Anne ve bebek düşerek öldü. Parçalanan cep telefonunda tek bir pozları bile kalmadı.

Selfi çekerken ölenlerin sayısı yıldan yıla artış gösterdiği için tehlikeli selfiler için ihtar programı üzerine çalışılıyorMUŞ. Hee, tabi tabi. Sigara paketinin üzerindeki “sigara sıhhate zararlıdır” kelamı üzere bir şey olur kesinlikle.

En canlı en önemli tartışma programlarında, ağzından dökülecek kelama kulağını dayamış milyonlara karşı “atıyorum” diye lafa başlıyor kerli ferli adamlar. “Atıyorum” diyor ve sayılar sıralamaya başlıyor. Ne seyredenler ne de onlar ismine konuğuna soru sormaktan mesul olan sunucu “Beyefendi! Atmasak…” diyemiyor. Atmak legalleşiyor.

Yeni sözler lisanımıza ya yeni bir icadı, yeni bir hali karşılamak üzere giriyor ya da bir zihniyet değişiminin göstergesi olarak. “Atıyorum” sözü lisanımızda hala yaşamakta olan, halk ortasında sık kullanılan “söz temsili, kelam gelimi, diyelim ki, farz edelim ki…” üzere sözlerin yerine kullanılıyor. Demek ki bir gereksinimi karşılamak üzere girmemiş lisanımıza. “Atıyorum” sözü büyük ihtimal yabancı lisanı bilen fakat kendi lisanını bilmeyen mütercimler eliyle yapılmış dizi sinema seslendirmeleriyle gelip yerleşti zihnimize.

Atmakla meşhur avcıların yerini kamusal alanın uzmanları alıyor. Ancak bir farkla. Avcılar attıklarını kabul etmezlerdi. Kamusal alanın uzmanları ise kendi uzman olmadıkları alanlarda sayıların dünyasına müracaat etmeleri kelam konusu olduğunda “Atıyorum” diye başlıyor cümleye. Atıyor. Attıkça atıyor. Atmak bir prestij göstergesi oluyor. Bir performans atılımı.

Atmadan devam etse konuşmasına. Mevzuyla ilgili sayıları bilmediğinden bahsetse, “farz-ı muhal” diye kelamın encamını açsa, toplasa… Olmaz. Farz-ı muhalde, muhal bir örnek üzerinden yapılan analiz kelam konusu. Halbuki konuşmacının niyeti muhal bir örnekten yola çıkarak kelamın düğümünü çözmek değil. Konuşmacının niyeti sayıların, raporların dünyasında yol almak. Sayıların, raporların dünyasından kendi konuşmasına destek bulmak.

Meraklısı için not: Atalarımızın bilmediği hallere dair sözlüğe “a” harfinden başladık. Aklınıza gelen halleri yorum olarak yazarsanız kelamlık yazımına katkı sunmuş olursunuz.