Büyüyen tehlike
Her fırsatta tabir etmişimdir; 20. Asır 1945-1989 ortasında karar sürmüş bir vakit dilimidir. Hobsbawn’ın onu
Kısa Yüzyıl
olarak nitelemesi boşuna değildir. 1989’u temel almamın sebebi ise, 20.Asrı nitelendiren meşhûr Berlin Duvarı’nın yıkılışıdır. Bu sembolik bir değerlendirmedir. Değilse 20.Asrın yıkılışı bu hâdise bir anda olmuş bitmiş değildir.
Çöküş, modül kesim yaşandı ve hala yaşanmakta
. 2025, yâni kronolojik olarak 21. Asrın birinci çeyreğinde bile çöküş devâm ediyor.
Bunu bana düşündüren gelişmelerden birisi de bir hafta önce İngiltere’de yaşandı. Kısmî mahallî seçimlerden, ırkçı, yabancı düşmanı Nigel Farange’ın partisi olan Reform UK, birinci parti olarak çıktı. Yıllardır İngiltere’deki istikrarlı demokrasinin iki sütununu meydana getiren Emekçi Partisi ve Muhafazakâr Parti ise çok ağır kayıplar yaşadı. O denli görünüyor ki yeni iki parti, Liberal Demokratlar Partisi ile Islahat UK, süratle onların yerini alıyor. Muhtemelen önümüzdeki birinci genel seçimde bu iki parti yarışacak.
Bu hâdiseyi İngiltere’de o meşhûr iki partili sistemin sonu olarak ilân etmek telâşlı ve basitçi bir kıymetlendirme olacaktır. Kodlar değişmiyor ancak içi değişiyor. 20. Asrın siyâsal ikliminde merkez sağ ve merkez sol partiler ana eksenleri meydana getiriyorlardı. Bunların ortak nitelikleri
her nevi aşırılıktan arındırılmış “steril” partiler
olmalarıydı. Avrupa’yı o dehşetli iki genel harbe sokan iklim, siyâseten ideolojik sertlikleri çok yüksek olan, son derecede kutuplaşmış bir iklimdi. Artık savaş bitmiş, yeni tertipte bunlar ya Almanya’da olduğu üzere direkt tasfiye edildiler yahut Fransa’da olduğu üzere evvelâ dondurulup, sonra çözüldüler. Merkez partiler refah toplumu için ortalarında bir iş kısmı yapmış üzereydiler.
Merkez sağ refahı arttıran ekonomik yatırımları yapıyor, merkez sol parti de bunun toplumsal bölüşümünü yapıyordu.
Bunlar emme basma tulumba üzere çalışan sistemin iki büyük dişlisi üzere çalışıyorlardı. İstikrar olarak nitelendirilen de buydu. II. Genel Harp sonrasında merkez dünyânın bu yapılanması, siyâsal iklimleri çok fırtınalı olan yarı merkez dünyâlar için de bir ülkü model olarak sunuluyordu. Her nevi aşırılıktan arındırılmış, çıkar ve aklı eşleştiren, ismine Liberal Demokrasi denilen bu dingin model birebir vakitte uygarlaşmanın göstergesiydi. Siyâset Bilimi kitaplarındaki siyâsal sistem tahlilleri bunu işliyordu.
Avrupa’nın Altın Çağı’ydı bu.
ABD sermâyesi ile desteklenen, ABD ordusu tarafından emniyete alınan, nüfûsunun kâhir ekseriyeti orta sınıflaşmış
bir Avrupa’ydı bu. Başta Almanlar olmak üzere 1945’ten başlayarak büyük bir üretim atağına giriştiler. Bunun hâsılatı müreffeh olağanüstü günler oldu. 1945-1980’ler ortası bunun tepesiydi. Lakin şöyle bu türlü 2000’lere kadar devâm etti bu Altın Çağ. 2000’lerden sonra ise her şey aksine dönmeye başladı. Zira
orta sınıf tuzağına
düştüler. Refah toplumunun aslında sermâye ve emeğin verimliliğini düşüren etkileri birer birer ortaya çıkmaya başladı. Dahası, Avrupa’nın teknolojik-mühendislik standartları, tekno gelişmelerin ve yeni mühendisliklerin çok gerisinde kaldı.
Avrupa birinci darbeleri içeriden yedi. Merkez sağ partilerin yeni ideolojisi
anarkokapitalist
bir mâhiyette idi. Buna nazaran verimlilik düşüşünün ana sebebi toplumsal devletler ve kamusal harcamalardı. Thatcher, Kohl üzere önderler verimlilik sağlamak ismine Avrupa’yı var eden her kuruma ve kuruluşa saldırdı. Bu büyük bir yıkımdı. Tuhaf olan merkez sol partilerin de buna takviye vermeleri oldu. İşçi Partisi ve Tony Blair’in yaptıkları da bundan farklı değildi.
Merkez sağ partiler liberal demokrasi modelinden liberalliği söküp alıyor
ve
toplumsalı umuruna koymayan bir ekonomizm
üzerinden onu fetişleştiriyorlardı. Merkez sol partiler buna karşı çıkmak bir yana, onu tamamlayan işlere imzâ atıyorlardı.
Merkez sol partilerden kopan ve Yeni Sol başlığı altında değişik hallerde örgütlenen
partilerin hesâbına düşen
demokrasiyi, ekonomik beklentilerin dışında kültürelleştirmek
oldu. Etnik, cinsiyetçi ve çevreci kanılarla yeni bir kulvar oluşturdular. Hâsılı liberal demokraside bir ortaya gelen merkez sağ ve merkez sol, bu bileşimin bileşenlerini ayıklayarak kendi ortalarında paylaştılar.
Merkez sağ liberalliği ekonomizm üzerinden nasıl dejenere erittiyse, merkez sol da demokrasiyi kültürelleştirerek yozlaştırdı.
Ekonomizm temelli neoliberal siyâsetler sadra şifâ olmadı. Avrupa verimliliğini arttırmak şöyle dursun, tam tersine düşürdü. Öteki taraftan Yeni Sol entelektüeller ortasında tartışılan kültürel demokrasi modelleri çok kültürlü demokrasileri değil postmodern kabileleşmeleri ve kültürel kan dâvâlarını doğurdu.
19.Asırda sanâyi ihtilali ve bu ihtilal sonucunda ortaya çıkan sanâyi toplumunda nüfûsun kâhir ekseriyeti proleterleşmişti. Bu sefil nüfusu disiplin altına
tulum ve üniforma
sokuyordu. Birincisinde çok makus kurallar altında boğaz tokluğuna çalışılıyor, ikincisinde ise kitleler hâlinde ölünüyordu. 20. Asırda Avrupa üniformayı attı. Askerlik mecbûrî olmaktan çıkarıldı. Var olduğu kadarıyla ordular alabildiğine küçüldü. Teçhizatlarını bile on senelerce yenilemek gereksinimini duymadılar. Ekonomik plânda bunun büyük avantajını kullandılar. Askerî harcamalarda bulunma yükümlülüğünden kurtulmuşlardı. Varlarını yoklarını kalkınmaya harcadılar ve bunun paylaşımını da güzel becerdiler.
Refah toplumunun ekonomik kalkınmanın armağanı olduğu düşünülür. Bu bir yere kadar doğrudur. Lakin diyalektik olarak bakıldığında,
refah toplumu birebir vakitte kalkınmayı içinden aşındıran
bir etki doğurur. Avrupa’nın hâl-i pür melâli tam da bunu anlatıyor. Teknolojik düzeyi ve mühendislikleri geride kalmış, ağır üretim kayıplarına uğrayan, işsizliğin yükseldiği, ABD garantilerinin çekildiği bir Avrupa’yı bekleyenin tekrar 19.Asrın iklimine dönmek olduğunu kestirmek hiç de sıkıntı değil. Faşizmlerin, Nazizmlerin, Falanjizmlerin yükselmesini anlamak da çok kolay. Buna eşlik eden stratejik bir karar aldılar. Bu karârı, kendilerine liberal diyen; çok sağın yükselmesinden telaş eden, kör topal da olsa işleyen müesses nizâmın ana partileri aldı. Bu,
Rus tehlikesine (savaşına) karşı hazırlanmak ve bunun için iktisadın militarize edilmesi karârıydı
.. Tablo çok tuhaf. Liberaller bu kararla yakında Avrupa’yı kasıp kavuracağı muhakkak olan çok sağlaşmanın ekmeğine yağ sürmüş oluyor. Şimdilik muhalefette olan çok sağ partiler ise Rusya’ya liberaller üzere düşmanca bakmıyor. Tam bilakis neredeyse sempati duyuyor. Buna bakıp,
savaşkan liberaller
ve
barışçıl Naziler
mi diyeceğiz? Çok yanılırız. Bu partilerin, hele iktidâr olsunlar, kısa bir vakit zarfında, liberallerin başlattıkları savaşkanlığı sâhiplenip azılı bir Rusya düşmanlığını bayraklaştıracaklarından eminim. Büyüyen tehlike tam da bu.
