Haklı olmaya haklısın hocam da o iş de o kadar zor ki

Cuma öğlenden evvel toplumsal medyada bir post gördüm. Biri, çakma bir uzmana “36 yaşındayım, evlenemedim, ne yapmamı önerirsiniz?” diye sormuş. Uzman da “Allah’a şükredin ki evlenmemişsiniz, evlenip de ne olacak? Evlenmeyin sakın” falan diye geveliyor.
Cuma hutbesinde de Diyanet’in konusu zina idi bu hafta. Hutbeyi “gençlerin evlenmesi lazım, evliliği güçleştirmemek lazım” niyazıyla bitirdi hoca. Ben de ister istemez “haklı olmasına haklısın hocam da o iş de o kadar sıkıntı ki” diye fısıldadım.
Şunun ismini yerli yerince koyalım: Türkiye’de evlenmek hem maddi hem de manevi bakımdan hatırı sayılır bir kâbusa dönüştü, dönüştürüldü.
Manevi tarafından başlayayım. Evlilik de tıpkı aile kurumu üzere çılgın tüketim fikrinin düşmanlaştırdığı bir kurum artık. “Gereksiz”, “çağdışı”, “zor” üzere sözlerle tanımlanıyor artık evlilik. Kendi sorumluluğunu üstlenmekte zorlanan “alık birey”, iş, evlilik üzere başkasının de sorumluluğunu almak zorunda olduğu bir gerçekliğe gelip dayanınca bütün masalardan kaçıyor. Büyükşehirlerde hâlâ ailesinin yanında birer “toplumsal asalak” olarak yaşayan 30 yaş neslinin varlığının bize öğretmesi gereken birinci şey artık günümüzde insan tekinin hiçbir sorumluluğu üstlenmeye yanaşmaması gerçeği olmalı.
Şimdi ben bunu böylelikle söyleyince “ama ekonomik zorluklar” falan filan diyenler olacak. Yok o denli yağma. Esasen o sorumluluk tam da ekonomik zorlulukların getireceği yükü omzuna almakla da ilgili. “Sonsuz bir tüketim hırsına tutunarak yaşayan insan tekleri” olmamızın bir yolu da yalnız ve kırılgan insanlara dönüşmemiz. Lakin bunu sonra uzun uzun konuşuruz nasılsa. Artık problem öbür.
“İnsan, beşere sahiden temas etmeden yaşasın da ne olursa olsun” fikrinin bizi götürdüğü toplumsal uçurumun farkına varmayı öneriyorum aslında. “Birlikte yaşamak” üzere, “takılıyoruz” üzere, “ya aslında biz birlikteyiz de ismini koymadık daha” üzere kırılganlıklar üreterek her tipten sorumluluktan (evet, hissediş manasında da bu türlü bu) kaçınan beşerler dünyanın sürdürülebilirliğini sağlayamazlar. Olsa olsa sefih bir hayatın kapısını aralarlar.
Gelelim işin maddi yanına. Aslında “evlenmek” çok güç bir karar da değil, çok değerli bir karar da… Lakin Türkiye’de evlenmek, “telafisi imkânsız bir maddi hasara” yol açmadan temin edilebilen bir şey değil artık. “Çocuklar kendilerine nazaran bir konut buldular, biz de eşya almalarına yardım ettik, nikah salonunda da evlendiler” diyebilecek anne-baba yok etrafta. “Yahu, ne olacak ki, bir beyaz elbise giyerim, nikah salonunda evleniveririz, geçer gider” diyecek kız hiç yok.
Takılar, düğün alışverişleri, çeyizler, “bunlar bir defa evlenecek” cümlesinin oluşturduğu vahim israf tertibi, “dostumuz var düşmanımız var” cümlesiyle başlayan “görsünler” görgüsüzlüğü, “desinler” diye ipotek edilen hayatlar.
Anadolu’da bir delikanlıyla konuşmuştum da cebinden bir “talep listesi” çıkarmıştı bana. 1,5 kilogram tutan altın takılardan sonrasını okuyamamıştım öfkeden. Gelin adayının erkek kardeşinin düğünde giyeceği grup elbiseye kadar her şey yazılıydı listede.
O vakit şu. Aslında “gereksiz”, “lüzumsuz” bulunan evlilik kurumu; hele bir de evlenmek maddi olarak bu kadar sıkıntı olunca bir kâbusa dönüşüyor memlekette. “Gücümüz neye yeterse” diye çıkılan evlilik yolu, düğün sonrası 2-3 yıl borç ödeyen gencecik insanların varlığıyla son buluyor.
Boşanmanın da hâlâ “kadına müspet ayrımcılık” kapsamında bu denli sıkıntı olması da bir öteki sıkıntı alışılmış. Erkekler, ömür uzunluğu nafaka ödeyecekleri bir düzlemde bulmak istemiyorlar kendilerini. Veya çocuklarını haftada bir gün birkaç saat görmek istemiyorlar.
Ne yapmak lazım gelir pekala? Aslında yapılacak şey çok kolay. Bir zihinsel ihtilal yapmak, birkaç türel düzenlemeyi hayata geçirmek ve hayatının sorumluluğunu alıp bu sorumluluğu oburuyla da paylaşabilen gençlerin yetişmesini temin edecek bir ajanda yürütmek.
Yapabilir miyiz bunları? Elbette hayır. Kendimizi kandırmayalım. Türkiye, bunları yapabilecek bir ülke değil. Artık değil.
O halde hiç olmazsa evlenmeyi teşvik edecek kurumlar oluşturmalı ve hiç olmazsa toplumun bir kısmını kurtaracak bir düzenek kurmak için çaba etmeliyiz. Pekala bu “hiç olmazsa”yı başarabilir miyiz? O da sıkıntı lakin oburu kadar imkânsız değil. Hâlâ birazcık umudumuz olabilir yani.