Ekranda/perdede gördüğümüz gerçek mi?

Sinema sineması ya da televizyon dizilerinde anlatılan kıssaların gerçeklikle bağı daima sorgulanır. En baştan “kurmaca” dendiyse çok problem değil lakin bilhassa belgesel ve gerçek/tarihi karakterleri/olayları ele alan anlatımlarda içinden çıkılamaz bir tablo karşımıza çıkıyor.

Son olarak TRT1’deki Fatih dizisinde anlatılanların tarihi gerçeklere uygun olup olmadığı toplumsal medyada çokça tartışıldı. Tarihçi kimliği olan şahıslar reaksiyon gösterdi. “Fatih bu türlü yapmazdı, yapmadı” dendi.

Peki, bu şekil çalışmalar tarihi gerçekliğe uymak zorunda mıdır? Genel olarak aslında anlatılan olaylar evraklara dayandırılır. Fakat evrakı olmayan, özel hayat ya da şahsî detaylara yönelen şeyler nasıl anlatılacaktır? Gerçeğini tam olarak bilmediğimiz ya da bilsek bile karakterin, kıssanın aslına halel getirmediği surece kurmaca öge kullanılamaz mı? Belgesellerde bile kelam konusu olabilen bu durumu “kurmaca” çalışmalarda nasıl sonlandırabiliriz?

Soru çok lakin içinden çıkmak güç…

Ekrana ya da perdeye gelen şey gerçek olmayabilir lakin gerçeklik oluşturur.

Sinema ve dizilerin ya da genel olarak “hikaye anlatan” sistemlerin “gerçeklik oluşturma” fonksiyonu göz arkası edilmemeli. Bunun yanında sinema ve dizilerde oluşturulan gerçekliğin kurmaca olduğunu da bilmek gerekir. İşte burada sinema okur-yazarlığının kıymeti gündeme geliyor.

Yani yapanların nasıl yapması gerektiğini belirleyen biraz da izleyenlerin nasıl yaklaştığı değil midir? Sinema ve dizi yapıtlarının, yani görsel-işitsel lisanla öykü anlatma usulünün temeline, anlatım formülüne, sanatına ve genel olarak tekniğine hakim olan bir izleyici üstteki soruları sorun eder mi? Etmez. Etmemeli.

“Sinema okuryazarlığı” konusunun hayati bir sorun olduğunu hatırlatmak gerek. Medya okuryazarlığı ile karıştırılmaması gereken farklı bir alan bu. Anlamak, manalandırmak ve bilhassa gençlerin gündemine sokmak konusunda çok geç kalmış olmakla birlikte ne olursa olsun eğitime sokulmalı.

Gençler ile bağlantıda olan herkes biliyor ki, sinema ve bağlı alanlardaki üretimlerle müsabaka yaşı ilkokula kadar indi. İlkokuldan başlamak üzere sinema okuryazarlığı dersi konulmalı. Küçük yaştan itibaren manaya ve his oluşumunun kaynaklarını fark etme noktasında temel alan her genç, sinema ve dizi üretimlerinin saptırmasına, yönlendirmesine kanmaz. Bu türlü kaygısı olmayan üretimleri anlamlandırma konusunda da kolay yol alır. Bu durum üreticiler için de çok değerli bir tahayyül. İzleyiciyi yanlış yönlendirmek isteyenler ve sinema-dizi üretimlerini manipülasyon için kullananlar istisna elbette…