İstanbul’da değişim ve dönüşüm nereden başlamalı
Şehir büyürken planlı davranılırsa, güvenlik gözetilirse, kentin coğrafik özelliğine nazaran yerleşim sağlanırsa zelzeleler tehlike olmaktan çıkar.
Deprem, yüzeysel geliştiysen,
konut ve arsa rant rantının
büyüttüğü yüksek çıkar hırsının önüne geçemediysen İstanbul’daki üzere şayet çarpık ve denetimsiz büyüdüysen tehlikedir.
O vakit zelzele, İstanbul üzere metropol kentlerde sırf bir tabiat olayı değil, tıpkı vakitte insan hayatını, fizikî yapıları, altyapıyı ve ekonomik sistemi tehdit eden çok boyutlu bir risk olarak
masum ve da hatalı ayırmadan
yaşayan herkese bedelini ödetir.
**
İstanbul’un ismine yakışır biçimde tarihine coğrafyasına ve kültürüne uygun bir üslupta gelişmesini sağlamak için sarsıntısı beklemek gerekmiyor.
Herkes bu
betonlaşma ve dikey yapılaşmanın
İstanbul’a yakışmadığını, değişim ve dönüşüm için harekete geçilmezse bugünkü çarpık büyümenin gelecekte daha büyük sıkıntıların başlangıcı olduğunu biliyor.
Nereden başlanacağına karar vermek ve önceliği tespit etmek için İstanbul’un sosyo kültürel yapısını güzel tanımak gerekiyor.
İlke Vakfı’na bağlı Toplumsal Fikir ve Araştırma Merkezi (
TODAM
) tarafından hazırlanan İstanbul 39: İlçelerin Sosyoekonomik Görünümü raporu bu bahiste yeteri kadar bilgi veriyor.
**
“Marmara Denizi boyunca uzanan etkin fay sınırları, İstanbul’u muhtemel bir büyük sarsıntı karşısında savunmasız bir pozisyona getirmektedir.
Şehrin
hızlı ve denetimsiz büyümesi
, nüfus yoğunluğunun artışı ve plansız yapılaşma, bu risklerin boyutlarını daha da artırmaktadır.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan
7.5 Mw büyüklüğünde bir sarsıntı senaryosu
, bu risklerin ne kadar önemli sonuçlar doğurabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
İstanbul’da yaşanabilecek bir zelzelenin sırf fizikî yapıları değil, birebir vakitte toplumsal ve ekonomik hayatı da derinden etkileyebileceği göz önüne alındığında,
savunmasız nüfusun korunması
, bina güvenliği, acil toplanma alanlarının yetersizliği üzere hususların ele alınması, kentin gelecekteki afetlere karşı dayanıklılığını artırmak için hayati bir gereklilik olarak öne çıkmaktadır.
Raporda yer alan temel bulgular şöyle sıralanıyor;
■ Savunmasız nüfus oranı yüksek olan ilçelerde afet idaresi stratejileri özel bir değer taşımaktadır.
Esenyurt, Küçükçekmece, Bağcılar, Bahçelievler ve Kadıköy
üzere ilçelerde 100 binden fazla savunmasız birey (çocuk ve yaşlı) bulunmaktadır.
■ 7,5 Mw büyüklüğündeki bir zelzele senaryosuna nazaran; en fazla can kaybı ve hasarın
Küçükçekmece, Esenyurt, Fatih, Bağcılar ve Bakırköy
ilçelerinde görüleceği, Adalar ve Bakırköy’deki yapıların neredeyse yarısının kullanılamaz hale geleceği öngörülmektedir.
■ İstanbul’da 18 ilçede kişi başına düşen acil toplanma alanı memleketler arası standart kabul edilen 1,5 m2 ’nin altındadır.
Sultanbeyli, Bağcılar, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Sancaktepe, Esenyurt, Büyükçekmece, Sultangazi ve Fatih
’te bu oran 1 m’nin altına düşmektedir
■ Sarsıntı riski taşıyan bölgelerde yapılaşma devam etmektedir. 2010-2023 ortasında
Esenyurt, Küçükçekmece, Büyükçekmece ve Beylikdüzü’nde
yaklaşık 43 bin ikamet maksatlı yapı müsaadesi verilmiştir.”
Raporda yer alan teklifler de şunlar;
■ İstanbul’un yüzleşmek istemediği büyük zelzele riski,
hükümet ile lokal idarelerin koordineli bir formda çalışmasını
zorunlu kılmaktadır.
■ Acil toplanma alanları genişletilmelidir.
■ Zelzele riski yüksek bölgelerde denetimsiz yapılaşma engellenmeli, yapı müsaade süreçleri sıkı kontrole tabi tutulmalı ve
riskli bölgelerde yeni yapılaşma
sonlandırılmalıdır.
■ Zelzele riski yüksek ilçelerde mevcut yapıların dayanıklılığı artırılmalıdır.
■
Doğalgaz, içme suyu ve atık su boru sınırları üzere kritik sistemler
yenilenmeli ve sarsıntı riskine karşı güçlendirilmelidir.
■ Toplumda sarsıntı şuurunu artırmak için tertipli farkındalık kampanyaları düzenlenmeli ve bireylerin
afet hazırlık kapasiteleri
artırılmalıdır.
İşin özeti şu
; İstanbul’un zelzele riski, sırf fizikî değil tıpkı vakitte toplumsal ve ekonomik yapıları da tehdit eden bir gerçeklik olarak en öncelikli gündemlerden biri hâline getirilmelidir.
