Depremden olumsuz etkilenen çocuklar için uzmanlardan ebeveynlere tavsiyeler

Deprem sonrası çocukların verdikleri yansıların yaşa, gelişim seviyesine ve ebeveyn tavırlarına nazaran farklılık gösterdiğini belirten uzmanlar, sağlıklı bir güzelleşme sürecinin anahtarının çocukların hislerinin anlaşılması ve onlara inançlı bir ortam sağlanması olduğunu ifade ediyor.

Marmara Denizi Silivri açıklarında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki sarsıntı ve sonrasında yaşanan artçıların akabinde, birçok çocuk yaşadıkları dehşet ve panik nedeniyle meskenlerine girmek istemedi.

Ailelerin zelzele sonrası çocuklarının yaşadığı endişeyi nasıl denetim altında tutabileceğine dair tekliflerini aktaran uzmanlar çocukların yaşına uygun bilgiler vermenin, fizikî temasla yanlarında olduklarını hissettirmenin ve günlük tertibi sürdürmenin taşıdığı kıymeti vurguladı.

Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kısmından Uzm. Dr. Tuncay Sandıkçı çocukların zelzele sonrasında verdiği yansıların yaşlarına nazaran değiştiğini söyledi.

Sandıkçı, çocukların bazen yaşlarından küçük davranışlar sergileyerek, muhafaza düzeneği geliştirdiklerini, birinci anda verilen her türlü reaksiyonun olağan olduğunu kaydederek, “Çocuklar, bilhassa küçük yaşlarda ebeveynlerinin tavırlarına nazaran reaksiyon geliştirir.” dedi.

Anne ve babaların da korku seviyelerini gözden geçirmeleri tavsiyesinde bulunan Sandıkçı, şöyle devam etti:

“Kaygılı bir ailenin çocuğunu uygun biçimde teskin edebilmesi güçtür. Bilhassa birinci kademede çocukların gereksinimi, içlerinden geçen huzursuzluk verici hislerin annesi ve babası tarafından anlaşılması ve anlaşıldığının kendisine tabir edilmesidir. Bir dert belirtisi görülürse ‘Deprem seni korkutmuş olabilir’, ‘İnsanların birden fazla zelzele anında endişe hisseder’, ‘Korkunca aklımızdan kalbimizi süratli attıran, karnımızı ağrıtan fikirler geçebilir’, ‘Biliyor musun, ben de çocukken bir kezinde çok korkmuştum’ üzere giriş cümleleriyle çocuğun kendini söz etmesi sağlanabilir. Bu durumda çocuk sakince dinlenmelidir. Rastgele bir tavsiyeye çabucak başvurmadan hisler olduğu üzere kabul edilmelidir.”

Sandıkçı, çocukların haberlerin en karamsar kısmını alıp onu düşünmeye başlayabileceğini, bu nedenle toplumsal medyaya ve felaket haberlerine daima maruz bırakılmaması gerektiğini anlattı.

Kenetlenme içinde olan ailelerde küçük problemlerin uygun biçimde tahlile kavuşturulmasının çocuğun dayanıklılığını arttıracağına işaret eden Sandıkçı, cüret, merhamet, adalet üzere faziletleri çocuklara öğreterek ve deneyim ettirerek dayanıklılıklarını arttırmanın aile ve toplumun ödevi olduğunu söyledi.

Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Sebile Aslı Eke ise sarsıntılar sonrasında çocuklarda duygusal ve davranışsal değişimlerin görülebileceğini belirtti.

Çocuğun yaşının gelişim seviyesinin, yakın kaybının, aile alakalarının ve evvelki psikiyatrik geçmişinin yansıları belirlemede değerli rol oynadığına dikkati çeken Eke, küçük yaş kümelerinde ebeveynlerden ayrılamama ve yalnız kalamama belirtilerinin sık görüldüğünü, travmatik olaylar sonrasında ağlama, dehşet ve içine kapanma üzere reaksiyonların olağan olduğunu lisana getirdi.

Çocuklardaki travmatik tesirlerin uzun vadede iz bırakıp bırakmadığının anlaşılması için ailelerin birtakım belirtilere dikkat etmesi gerektiğini belirten Eke, şunları kaydetti:

“Korku, içe kapanma, uyku ve iştah sorunları, kabus görme, zelzele anını gün içinde yine yaşantılama, hislerini denetim etmekte zorlanma (aniden sonlanma, öfkesini denetim edememe, ağlama gibi), tıbbi bir nedenle açıklanamayan baş ve karın ağrısı üzere bedensel yakınmalar, dikkat sorunları, ‘Yeniden sarsıntı olacak mı?’ diye endişelenme, şiddetli depresif belirtiler, ümitsizlik ve kendisine ziyan verme fikirleri üzere belirtilere dikkat edilmelidir. Bu belirtiler, birinci haftalarda azalmazsa, şiddeti artarak devam ederse, 4 haftadan uzun sürerse ve çocuğun fonksiyonelliğini etkilemeye başlarsa kesinlikle bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvurmaları gerekmektedir. “

Klinik psikolog Ayşe Topak da bebeklik devrindeki çocukların zelzelesi anlamlandıramadıklarını fakat bakım veren kişinin gerilimini hissedebildiklerini söyledi.

Bu periyotta huzursuzluk, uyku ve beslenme meseleleri, çok ağlama üzere belirtiler görülebileceğini aktaran Topak, “Okul öncesi devirdeki çocuklar, hayal ile gerçeği ayırt etmekte zorlandıkları için zelzelesi örneğin bir canavar üzere somutlaştırabilirler. Alt ıslatma, parmak emme, yalnız kalamama üzere gerileme davranışları sık görülür.” dedi.

İlkokula giden çocukların olayın gerçekliğini kavrayabildiklerini ve tehlikenin farkında olduklarını belirten Topak, şöyle devam etti:

“Onların dert seviyesini artırabilir. Daima sarsıntı hakkında konuşma isteği, dikkat, odaklanma problemleri, somatik yakınmalar olan karın ağrısı ve baş ağrısı yaşanabilir. Ergenler de zelzelesi mantıksal olarak kavrarlar. Tasa, gelecekle ilgili karamsarlık, öfke patlamaları ya da içe kapanma hali görülebilir. Her yaş kümesi için en değerli faktör, çocuğun etrafından aldığı takviye seviyesidir. Ailenin tavrı, çocuğun duygusal regülasyonunu direkt tesirler.”

Klinik psikolog Topak, çocukların deprem sonrasında bir müddetliğine uyku tertibinin bozulması, daha çok sarılma gereksinimi, yalnız kalmak istememek, zelzele hakkında tekrar tekrar konuşmak ya da oyunlarında zelzelesi canlandırmak üzere davranışların kısa vadede olağan olabileceğini kaydetti.

Öğrencilerin dikkat, motivasyon ve öğrenme maharetinin travmadan etkilenebileceğini aktaran Topak, medya okuryazarlığının da bu sürecin bir kesimi olduğunu kelamlarına ekledi.