İstanbul halkı depremden korunabilir mi?
İstanbul Konseyi Dernek Başkanı Orhan Erdenen, “Bizim sistemimiz rastgelelik üzerine kurulmuş bir sistemdir ve hiçbir hususta toplumsal ideolojimiz yok,” kederi. Rastgelelik, çok berbat bir şeydir.
Bizim CHP’liler ağızlarını her açtıklarında Cumhuriyetin faziletlerinden bahsederler. Meğer dünyada Cumhuriyetle yönetilen tek devlet biz değiliz. Bir idarenin fazileti, vatandaşlarını ne kadar onurlu, inançlı ve refah içinde yaşatabildiği ölçüde paha kazanır.
Bu ülkede tek parti başı, kendi hükümet periyodu ve oluşturduğu, kara nizamın sorgulanmaması için daima ütopyalar üretmiştir.
Yahya Kemal, Aziz İstanbul kitabında İstanbul’dan bahsederken, 19. yüzyılda Avrupalılar tabiatı keşfettiğinde, tüm dünyada kentlere, tabiata ve tarihe bir merak başladığını söyler. O periyot, yeryüzünün en değerli kara modülü İstanbul’un sur içindeki tarihi yarımadasıydı, der.
Kent tarihiyle ilgilenenler bilir ki, Batılılar kendi kent merkezlerindeki tarihi yapıları harfiyen korurken, bizim rastgelelik üzerine kurulu sistemimizde Cumhuriyet caddeleri ve meydanlardaki heykeller dışında hiçbir planlama yapılmamış, imar sıkıntılarıyla ilgilenilmemiştir. Kentlerimiz plansız, sistemsiz ve birden fazla yerde vatandaşların kendi icat ettiği gecekondulardan oluşan bir kentleşme tarihine sahiptir.
Sanayinin plansız formda büyük kentlerde gelişmesi, nüfusun denetimsizce buralara akmasına sebep olmuş, vatandaşlar da devletten evvel davranarak başlarını sokacak bir yuva kurma kaygısına düşmüştür. Böylelikle büyük kentlerimiz, sistematik ve stratejik bir planlamadan mahrum olarak gelişmiştir.
Bu memleketin yüz yıllık tarihinde, Turgut Cansever ve İlhan Monopolü dışında ülke çapında ünlenmiş büyük mimarlarımız olmadı. Turgut Cansever muhafazakâr toplulukta, İlhan İnhisarı ise sol etraflarda sevilir ve sayılırdı. Fakat kentlerimiz ne Cansever’in ne de Tekeli’nin hayal ettiği üzere oldu.
1994 yılında Refah Partisi İstanbul’u kazandığında, Çağlar Keyder ve Ayşe Öncü’nün İstanbul’un yönetilemez olduğuna dair ünlü bir makalesi gündemdeydi.
Makalenin özü, İstanbul’un artık denetim edilemez ve yönetilemez bir kent haline geldiğiydi. İçeriği gerçek tahlillerle doluydu, lakin baştan sona umutsuzdu.
1994 yılında Sayın Erdoğan’ın yönetimi, İstanbul’da adeta bir ihtilal sürecini başlattı. Öncelikli olarak kent denetim altına alındı, gecekondu faaliyetleri durduruldu. Plansız yapılara müsaade verilmediği üzere, İstanbul’un nazım imar planı çalışmaları başlatıldı ve 1/100 bin ölçekli planlar hazırlandı.
1994 idaresi, İstanbul için bir bahar üzereydi: yeni yollar, köprüler, kavşaklar, yeşil alanlar, arıtma faaliyetleri başladı. İflas etmiş İSKİ baştan sona yine yapılandırıldı, su temin ve isale çizgileri yenilendi, doğalgazın yaygınlaştırılması sağlandı. İstanbul bir uçtan bir uca şantiyeye dönüştü.
1999 zelzelesi ile birlikte ortaya çıkan gerçek ise İstanbul’daki yapı stoğunun %70’inin çürük binalardan oluştuğuydu. Devlet her vakit olumlu adımlar atmaz; lakin 1999 zelzelesi sonrasında alınan imar mevzuatındaki yeni kararlar çok değerli bir adım oldu. O tarihten sonra yapılan binalar, zelzele yönetmeliğine uygun inşa edilmeye başlandı.
Maraş sarsıntısında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin tecrübeli mühendisleri istekli çalışmalar yaptı. Sarsıntının olduğu vilayetlerde yapılan incelemelerde, 1999 sonrası inşa edilen binalarda yıkım oranı %2-3’ü geçmedi. TOKİ ve Emlak Konut projelerinde yıkılan bina yoktu.
İstanbul’da Zeytinburnu Terazidere projesi ile başlayan kanun ve yönetmelik arayışları vakitle olgunlaştı ve belli bir seviyeye geldi. Şehircilik Bakanlığı, Büyükşehir Belediyesi ve 39 ilçe belediyesi bu süreçleri yönetebilir hale geldi.
İstanbul’da farklı kaynaklara nazaran yaklaşık 550.000 binanın zelzele riski karşısında dönüşmesi gerekiyor. Bu binaların 5 ila 10 yıl ortasında dönüştürülmesi mümkün. Geçtiğimiz 5 yılda ilçe belediyeleri toplamda 100.000’den fazla bağımsız kısmı dönüştürdü. Bu dönüşümlerde en yüksek oran Esenler, Üsküdar, Beykoz, Gaziosmanpaşa ve Bağcılar ilçelerinde gerçekleşti.
Şehircilik Bakanlığı’nın son beş yılda dönüştürdüğü konut sayısı 350.000’i buldu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin ise bu süreçte dönüştürdüğü konut sayısı sırf 3.500 oldu.
İstanbul için özel bir yasa çıkarılmalı ve bu yasa çerçevesinde tüm kurumların sorumlulukları tanımlanmalı. İşinin Gereğini yapmayan, makûs niyetli yöneticilerin bütçeleri alınarak, süreci yöneten kurumlara devredilmeli. Bu bahiste konut sahipleri de namuslu davranıp dedesinin anısını paraya çevirme teşebbüsünde bulunmamalı.
İstanbul’da 3 milyon insan adeta tabut niteliğindeki binalarda yaşıyor. Kimsenin bu insanların yazgısıyla oynamaya hakkı yoktur.
