Amerika dünya ekonomisini hâlâ kontrol edebiliyor mu?
Hatta hem kendi iktisadını hem global ekonomiyi denetim edebiliyor mu? Kuyruğundan tutarsak, “ABD bir ülkeyi ekonomik olarak mahvedebilir mi” diye de uzatabiliriz soruyu…
Atlantik ve bağlı dünya güvenlik sistemlerinde bulunmakta, onlara güç aktarmakta artık daha utangaç bir ABD var. Mazeretlerinden biri “masraflar”. Kısa mühlet öncesine kadar ABD’nin oyundan çekilebileceği varsayımlarına, “sen dünyada ve bölgemizde kaç Amerikan üssü var, kaç asker var biliyor musun” kestirmeciliğiyle üstten konuşmalar yapılırdı. Daha üstelerseniz, “ABD’nin yıllık savunma bütçesi kaç para senin haberin var mı? Türkiye bütçesinin bilmem kaç katı” diye terslerlerdi. Kimse de, “iyi de, o bütçenin kaçı maaşlara, kaçı matbu kalemlere gidiyor, bir üssün günlük maliyeti ne” sorgulamalarına kulak asmazdı…
Türkiye’de bu işler daima yüzeysel ele alındığından, “dünyanın tartışılamaz en büyük donanması”nın gemilerini yenileyemediği, elden bile geçiremediği fark edilmiyor…
***
Oysa gözümüzün önünde hâlâ ite-kaka yürütülmeye çalışılan Ukrayna savaşında görüldüğü üzere, Batı savunma şirketlerine, silahlarına giden para durumu kurtarmıyor. Avrupa’nın, savunmamızı sıfırdan “yerli ve milli” olarak kuralım teşebbüsleri sürüne sürüne ilerliyor. Ortada bu projeden hareketle üretilmiş tek mermi yok. Yeniden de Kiev’de kanla dolup-taşan bomba çukurlarına milyarlar gömmeye devam ediyorlar. Rusya’nın Avrupa’ya saldıracağı üzere akıl dışılığı, “eğitimli halklarına yuttura yuttura” yürüyorlar.
Bu ortada ABD’den, dünyadaki üslerini ve askerlerini azaltma, diplomatik misyonlarını daraltma haberleri üst üste gelmeye devam ediyor. Suriye’deki kimi üslerle, askerler de dahil…
***
Girizgâhta dizdiğimiz bir seri soruya kristal sertlikte ‘evet’ diyebilmek artık daha sıkıntı. Asıl amaç kabul edilen Çin’i saymıyoruz bile. Pekin’in, Amerika’nın ekonomik ataklarıyla yıkılması ya da yola getirilmesi mümkün gözükmüyor. Tarifelerle vs olacak iş değil bu…
Kaldı ki, olsa Rusya’ya olurdu. Trump yahut Biden devriyle ilgili değil bu. Obama’nın, Suriye’nin en gergin yıllarında, “ekonomileri bir kaç ay bile dayanamaz” sözleri daha kulaklarımda. Elbette yaralandılar lakin üzerine yıllar süren, Avrupa’nın tamamı ile ABD’yi karşılarına alarak binlerce yaptırımın akabinde yeniden ayaktalar…
***
***
Ölçeği küçültelim…
ABD, hem Rusya hem İran’la aşikâr bir nizam kurmaya çalışıyor. Bir evredir. Buradaki istikrar, “sonra sıra Çin’e gelecek” tipinde bir basitlemeden daha karışıktır…
Hem Moskova hem Tahran bu süreçten geçerken, Trump idaresinin ABD ve Avrupa’daki “düşmanlarına” avantaj kazandırmaktan, ellerine koz vermekten kaçınıyor. Aksi halde, çok değil pek kısa birkaç yıl içinde her şey eskiye, daha doğrusu kaosa dönebilir! Eskiye dönüş, “liberal sistem, globalleşme ya da kurallara bağlı sistem” olduğundan lakin her biri çoklu organ yetmezliğinden “öldüğünden” kaos gelir…
Rusya, İran ve Türkiye dahil daha pek çok ülke için bu senaryo uygun değil. Lakin Biden idaresiyle sembolleşen “eski”, bunun mayınlarını döşedi, pek çok bubi tuzağı bıraktı geriye…
Putin’in “Paskalya ateşkesi” minik fakat açıklayıcı bir örnek; ABD’nin Kırım’ı Rusya’nın bir modülü olarak tanıyacağı haberleri, Trump’ın Ukrayna barışının gecikmesinden rahatsızlığını vurgulayan, “belli bir vakitte halledilmesi” ültimatomu, Kremlin’in, Ukrayna savaşının “sebebinin” Trump tarafından bilindiğine inanmasının sonucudur bu ateşkes. Yani mayınların yanına kırmızı bayrak dikmektir…
