Sûriye’de olup bitenler
Sûriye’de Esed’i deviren hâdiselerin derinliklerinde nelerin yaşandığı dört başı mâmur olarak ileride daha berrak anlaşılacaktır. Biz en fazla sonuçlarına bakarak birtakım kestirimlerde bulunabiliyoruz. Kritik olan,
Esed’in devrilmesine giden süreçler ile 7 Ekim ve ondan sonra Gazze’de yaşananların bağını kurarak a
naliz yapabilmektir. Sûriye’de, Lübnan’da ve Gazze’de yaşananlar birebir kumaşı dokuyan ipliklerdir.
Bu hâdisâtın en elle tutulur sonucu,
İran’ın Akdeniz ile olan kontağının büsbütün kopması, ona müzâhir olan paramiliter kuvvetlerin başta Hizbullah olmak üzere sindirilmesi
olmuştur. İkinci sonuç, Ukrayna’da başı belâya girmiş olan
Rusya’nın bölgedeki kuvvetinin yok edilmiş olmasa bile oldukça geriletilmesiydi.
Esed’in düşmesiyle bir arada ,bir vakitler Condaleezza Rice’ın açıkça ilân ettiği maksatlar tutturulmuş oluyordu. Esed’in devrilmesinin İsrâil nazarında istenmeyen bir hadise olduğu kanaatini taşıyan çevreler olduğunu biliyoruz. Onların tezine nazaran İsrâil kendisine karşı düşmanlık besleyen kuvvetlere muhtaçlık duyan bir jeopolitikayı dilek eder. Birebir değerlendirmeye nazaran Esed’in tasfiyesi, düşmanlarından birisinin oyundan düşmesi sonucunu doğurmuştur. İsrâil için istenmeyen bir gelişme olmuştur. Doğrusu ben bu değerlendirmeye hiç katılmadım. Tam tersine,
doğan boşluğun İsrâil için bir yayılma fırsatı olduğunu
düşündüm. Gerçekten o denli de oldu. İsrâil derhâl harekete geçerek Golan doruklarının tamâmını işgâl etti. Hermon Dağı üzere çok stratejik bir dağı da ele geçirdi. Yetmedi; Dürzileri de kullanarak kendisine müzâhir bir bölgesel güç doğurdu. Unutmayalım ki elyevm İsrâil Şam’a yalnızca 20 km yaklaşmış durumda. Bu aralık İstanbul’da Topkapı semti ile Maltepe ortasındaki aradır.
Ama ortadaki boşluk İsrâil’in kapasite olarak tek başına doldurabileceği bir boşluk değildir.
İsrâil bu boşluğa Türkiye’nin de ortak olacağını kısa vakitte gördü.
İşte İsrâil açısından istenmeyen durum da buydu.” One minute” hâdisesinden başlayarak Türkiye-İsrâil münâsebetleri zati çok gerilmişti. Ancak o vakitler ortada İran vardı. İran çekildikten sonra Sûriye’deki boşluğu dolduran Türkiye ve İsrâil birbirine çok yakınlaşmıştı. Birara bu münâsebetleri düzeltmek teşebbüsleri olduysa da Gazze katliamı ipleri yine germişti. Bu görünümün değerlendirmesini hakikat ve derinlikli yapmak gerekiyor.
İsrâil için, Şam’daki yükü artık düzgünden düzgüne muhakkak olan Türkiye ile baş başa gelmek ikili mânâya geliyordu.
Düşmansız yapamayan İsrâil aradığı yeni düşmanı bulmuştu. Öteki taraftan bu yeni “düşman” İran ile mukâyese edildiğinde daha baş edilemez bir kuvveti temsil ediyordu. İsrâil hükûmetinin panikle toplantı üzerine toplantı düzenlemesini ve açıkça bir Türkiye-İsrâil savaşından bahsetmesini buna yormak gerekiyor.
İsrâil’in başka bir çelişkisi ise Trump’ın iktidâra gelmesiydi. Bu, İsrâil’e mırın kırın eden Demokrat Biden’a nazaran, katıksız bir Siyonist olduğunu biteviye izhâr eden , Golan’ı İsrâil’e armağan etmekten çekinmeyen , Amerikan Elçiliğini Kudüs’e taşıyan, Gazze’nin Filistinlilerden büsbütün arındırılması gerektiğini söyleyen Trump iktidârı biçilmiş bir kaftan görünüyordu. Artık ABD ve İsrâil ordusunun el ele verecek ve İran’da molların askerî ve ekonomik olarak çökertilmesine yol açacak olan
altın vuruşu yapmak
için gün gelmiş olacaktı. Lâkin konuttaki hesap çarşıya pek uymuyordu. Hesaplayamadıkları şeyler vardı.
Böyle bir savaşın cirminden çok daha fazla yer yakacağını
hesaplayamamışlardı. İran’ın çökertmek teşebbüsü tekmil bölgeyi yakacaktı. Bundan Suudî Arabistan başta olmak üzere Körfez Araplarının direkt etkileneceği muhakkaktı. Körfez Arapları ve Suudlar buna şiddetle karşı çıktılar ve Trump’ı ,en azından şimdilik iknâ etmiş görünüyorlar. Son değerlendirmeyi yapabilmek için vakit erken lakin İsrâil’in işi ,şimdilik pek de istediği üzere gitmiyor.
İsrâil’in Sûriye’deki yatırımı direkt Türkiye’yi durdurmaya mâtuf
işliyor. Bunun için güneyde Dürzîleri nasıl kullanıyorsa kuzeyde de PYD’yi Türkiye’ye karşı bir tampon olarak kuvvetle destekliyor. Sûriye’nin federal bir yapıda şekillenmesi için elinden geleni yapıyor. Netanyahu’nun son Trump ziyâretinin temel sebebinin Türkiye şikâyeti olduğunu gördük. Netanyahu kapalı kapılar gerisinde ABD’den Türkiye’yi püskürtmek için radikal kimi taleplerde bulundu. Trump’ın görüşmeler sonrasında yaptığı açıklamalar ise
Netanyahu’nun dilek ettiklerini pek de alamadığına
işâret ediyor. ABD Başkanı, İsrâil’in ancak mâkûl taleplerini karşılayacağını kesin bir lisanla tabir etti. Demek ki Netanyahu Trump’dan mâkûl olmayan taleplerde bulundu.
Artık ABD’nin nasıl bir Ortadoğu tasarladığını kestirebiliyoruz. Bir kez Demokratların tersine
Türkiye’yi gözden çıkarmadığı
ortada. Kabaca Araplar, Türkler ve Musevilerin ortasında bir istikrar kurmaya çalışıyor. Devletler olarak bakıldığında Türkiye, Ürdün, Lübnan,Irak, Sûriye ve Suudî Arabistan, BAE, Katar vd Körfez Arap devletleri ve İsrâil, genişletilmiş Küre Koalisyonu diyebileceğimiz bu dizaynın aktörleri. Hayâta geçirilmesi son derecede sıkıntı bir tasarım bu. Bu devletler ortasında Türkiye-İsrâil tansiyonu odakta.
Türkiye-İsrâil olağanlaşması direkt İsrâil’in Gazze’den çekilmesine ve Sûriye’de üniter bir devletin kurulmasına
bağlı. Buna karşılık İsrâil PYD’yi desteklemekte ve Gazze’de soykırımı tırmandırarak devâm ettiriyor. En büyük isteği ise Türkiye’nin Sûriye’den uzaklaştırılması. Trump’ın Türkiye-İsrâil tansiyonunu nasıl çözebileceği ise tam bir muamma. ABD her iki tarafı tatmin edecek bir orta yol bulunabilir mi? Şimdilik çok güç görünüyor.
Diğer bir pürüz direkt PYD ile alâkalı. ABD , İsrâil ile bir arada bu yapıyı desteklemeye devâm ediyor. Bunun sâiki IŞİD tehlikesinin varlığıydı. Ancak ABD’nin artık bu tehlikenin çok zayıfladığı yolunda.
IŞİD ile çabayı güya Türkiye, Lübnan, Sûriye, Ürdün ve Irak 5’lisine bırakmak iser gibi
bir temâyül hissediliyor. ABD’nin Sûriye’de gerçekleştirdiği son askerî tensikat-asla çekilme olarak okunmamalıdır- buna yorulabilir. Bunu ABD’nin PYD’yi terk ettiği yolunda kıymetlendirmek için vakit şimdi erken. Ancak bu hâdiseler İsrâil’in çok canını sıkıyor. Bunlar yetmiyormuş üzere son Sûriye-Irak yakınlaşması İsrâil için bardağı taşırdı. Doğrusu yakın vakitte İsrâil mahreçli kimi provakosyonlara hazırlıklı olmak gerekiyor.
Hâsılı Sûriye cephesinde değişen bir şey yok. Türkiye-İsrâil ortasındaki bilek güreşi tekmil harâreti ile devâm ediyor.
