İsrail’de ABD ve İran anlaşacak korkusu

İran’ın nükleer programına ait ABD ile İran ortasında, Umman Sultanlığı’nın arabuluculuğuyla başlayan müzakerelerin ikinci oturumu İtalya’nın başşehri Roma’da yapıldı. Oturumun akabinde olumlu açıklamalar yapan taraflar, müzakerelerde yeni kademeye geçileceğini ve bu müzakerelerin Umman’ın başşehri Muskat’ta önümüzdeki hafta devam edeceğini bildirdi. Umman Dışişleri Bakanlığı, ikinci oturumun ardından daha evvel “olmaz denilen birtakım sıkıntıların mümkün görünmeye başladığını” söyledi. İki taraf ortasındaki olumlu hava, İran’a karşı askeri seçenekte ısrar eden İsrail’i endişenlendirdi.

ABD Başkanı Donald Trump, İran ile 5+1 ülkeleri (Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya+ABD) ortasında 2015 yılında hayata geçirilen nükleer muahedeyi “felaket” diye nitelendirerek 2018’de mutabakattan çekilmişti. Kelam konusu mutabakat, İran’ın nükleer programına kontrol getirilmesini kabul etmesine karşılık bu ülkeye yönelik yaptırımların azaltılmasını ön görüyordu. Lakin bu süreçte İran hem uranyum geliştirmeye devam etti hem de Ortadoğu’da askeri varlığını artırdı. Yisrael Heyom gazetesinin verdiği bilgiye nazaran, Roma’daki görüşmeler sonrası yeni mutabakatın da evvelkine emsal olduğunu düşünen aralarında Stratejik İşler Bakanı Ron Darmer ve Mossad Lideri David Barnea’nın da olduğu İsrailli üst seviye yetkililer, tasalarını Washington’a bildirerek “Daha güçlü güvenceler” istedi. Gazete, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve kimi Cumhuriyetçi Senatörlerin de birebir tasayı paylaştığını yazdı. Roma’daki görüşmeler öncesi bir açıklama yapan Trump, İsrail’in ısrar ettiği askeri seçeneği uzaklaştırırken, “İran’ın tekrar büyük ve müreffeh bir ülke olmasını istiyorum” demişti. Müzakerelerde ise İran’ın nükleer programına kısıtlamalar getirilmesini kabul etmesi halinde memleketler arası yaptırımların hafifletilmesi konuşuluyor. Bu, yeni muahedenin da 2015’teki mutabakata benzeyeceği tarafındaki İsrail’in telaşlarını haklı çıkarsa da Roma’daki oturumu takip eden diplomatik kaynaklar, İran’ın birinci etapta zenginleştirdiği uranyumun dost bir ülkeye taşınarak burada zenginleştirilip depolanmasını kabul ettiği öne sürüldü. Kaynaklar, kelam konusu ülkenin Rusya olabileceğini lakin bu hususta İran’ın kimi garantiler istediğini öne sürdü.

Uzun süren gerginliğin akabinde ABD ile İran ortasındaki birinci diplomatik görüşmeleri temsil eden Muskat ve Roma’daki müzakerelerin akabinde hem İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, hem ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilileri hem de arabulucu Umman’ın dışişleri bakanı Bedr el-Busaidi olumlu açıklamalar yaptı. Arakçi, İran Dini Rehberi Ali Hamaney’in kırmızı çizgi olarak uranyum zenginleştirmenin büsbütün durdurulmasını ve İran’daki ana uranyum sisteminin kaldırılmasını belirlediğini söyledi. El-Busaidi, yeni müzakereler sonrası daha evvel “Olmaz denilen birtakım problemlerin artık mümkün görüldüğünü”belirterek olumlu konuştu. Trump ise daha evvel İran’daki uranyum zenginleştirme faaliyetinin yüzde 5’in altına düşürülmesini istemişti. New York Times (NYT) gazetesinin dün yayınladığı haberde, üçüncü cins müzakerelerinde artık Trump’ın talebinin yanı sıra teknik sorunlar ve 2015’tekinden daha güçlü teminatlar belirlenmesinin de masada olacağı bilgileri verildi.