Hurşid Ahmed’in ardından…
Pakistanlı tanınmış İslâm iktisatçısı, siyasetçi ve fikir adamı Prof. Dr. Hurşid Ahmed (93), İngiltere’nin Leicester kentinde vefat etti. Birtakım yapıtları Türkçeye de çevrilen Ahmed’in hayat hikayesi, Hint Alt Kıtası’nın geçtiğimiz yüzyılda geçirdiği değerli dönüşümlerin adeta bir panoraması görünümündeydi:
Hurşid Ahmed, soyu Hz. Ebûbekir’e dayanan bir ailenin oğlu olarak, 1932’de Delhi’de dünyaya geldi. Ticaretle uğraşan babası Nezir Ahmed, birebir vakitte siyaset ve ilimle de iç içeydi: Bir yandan Hindistan Hilâfet Hareketi’nin ve Tüm Hindistan İslâm Birliği’nin (All-India Muslim League) faal bir üyesi, başka yandan Hindistan Ulema Heyeti’nin destekçilerindendi. Hurşid Ahmed’in annesi Server Cihan Begüm ise, Osmanlı İmparatorluğu’nun Delhi’deki diplomatik temsilcisi Sâhibzâde Yakub Bey’in torunuydu.
İngilizlerin egemenliğindeki Delhi’de büyümek, Hurşid Ahmed’e çok taraflı bir tahsil imkânı sağladı. Arapça ve Urduca klâsik İslâmî eğitiminin yanında İngilizceyi de harika biçimde öğrendi. 1947’nin yazında İngiltere’nin Hint Alt Kıtası’nda uyguladığı zorba ameliyatla Hindistan ve Pakistan isminde iki devlet ortaya çıkınca, Ahmed ailesi 1948’in başında Delhi’den Lahor’a taşındı. O sırada şimdi 16 yaşında olan Hurşid Ahmed’in hayatında böylelikle yesyeni ve sürprizlerle dolu bir devir başlıyordu.
Lahor’un Ahmed’e kazandırdığı en büyük açılımlardan biri, babasının dost halkasının kıymetli isimlerinden Mevlânâ Ebu’l-A’lâ Mevdûdî ile taşınmak ve samimiyetini ilerletmek oldu. Muhammed İkbal’in davetiyle 1938’de Hindistan’ın Haydarâbâd kentinden Lahor’a taşınan Mevdûdî, tıpkı yıl içinde İkbal’in vefatıyla İslâmî ve siyasî çalışmalarına Lahor’da devam etme kararını almıştı. Ahmed ailesinin de bilahare Lahor’a yerleşmesi, Mevdûdî’nin 1941’de kurduğu Cemaat-i İslâmî Partisi’nin çekirdek takımının oluşmaya başlaması manasına geliyordu. Hurşid Ahmed bu devirde Mevdûdî’nin yanı sıra mühtedi gazeteci ve aktivist Muhammed Esed’in yapıtlarından de faydalanmaya başladı. Yıllar sonra kendisine ilham veren beş isim sayacaktı: Babası, Mevlânâ Ebu’l-Kelâm Âzâd, Allâme Muhammed İkbâl, Ebu’l-A’lâ Mevdûdî ve Muhammed Esed.
1949’da birinci İngilizce makalesini kaleme alan -konusu Pakistan’ın bütçesine dairdi- Hurşid Ahmed, hayatının sonuna kadar 70’den fazla hacimli eser telif edeceği bereketli ilmî hayatına böylelikle merhaba dedi. Cemaat-i İslâmî’nin talebe liderliğini de sürdürdüğü Karaçi Üniversitesi’nde yüksek lisansını tamamladı, akabinde İngiltere’ye giderek Leicester Üniversitesi’nde İslâm iktisadı kısmında doktora yaptı. Bu mühlet zarfında etkin siyasete çoktan atılmış, bilahare lider yardımcılığına kadar yükseleceği Cemaat-i İslâmî’ye katılmıştı.
Akademik hayatını uzun mühlet devam ettirdiği Leicester’de 1978’de The Islamic Foundation’ı (İslâm Vakfı) kuran Hurşid Ahmed, ülkesiyle de alakasını kesmemişti. General Ziyaul Hakk’ın davetiyle 1978-1979’da devlet planlama çalışmalarına katıldı, Pakistan iktisadının İslâmîleştirilmesine önemli katkılarda bulundu. 1985-1997 ve 2003-2012 ortasında da Pakistan Senatosu’nda görev aldı.
Dünyanın pek çok ülkesinde akademik şuralarda üyelikler yapan, daima üreten ve yazan Hurşid Ahmed’in en kıymetli vasıflarından biri İslâm coğrafyasının dört yanından çeşitli kıymetli şahsiyetlerle yakın dostluklar kurmasıydı. Anne tarafından esasen aşina olduğu Türkiye’den Necmeddin Erbakan, onun daima temasta bulunduğu bireylerden biriydi. Tunuslu siyasetçi ve mütefekkir Râşid Gannûşî, İngiltere’deki sürgün yıllarında Ahmed’den faydalanmış ve çok etkilenmişti. Sudanlı siyasetçi ve düşünür Hasan Turâbî, keza Ahmed’in Afrika’yla bir öteki temasıydı.
Hurşid Ahmed’e rahmet niyaz ederken, şunu düşünmeden edemiyorum doğrusu:
Ortamızdan ayrılan böylesine çok boyutlu, derinlikli ve velûd şahsiyetlerin yerlerine yenilerini koyabilecek miyiz? Kıtaları, ekolleri ve devirleri şahsında birleştiren isimler yetiştirmek yerine, yalnızca kendi küçücük etrafına odaklanan kısır şahsiyetler üretmek ve dahası bununla övünmek, herhalde Müslümanlardan beklenen ufuk değildir.
