Yaşadığımız çağın en önemli sıkıntılarından biri, sekülerizm. Türk Dil Kurumu sekülerizm sözüne “dünyacılık” karşılığını önerse de söz lisanımıza daha çok “dünyevişleşme” lafzıyla çeviri ediliyor. Söz aslında çağdaş Batı’daki siyasi, içtimai ve bilimsel gelişmelerin seyrine uygun formda başlangıçta siyasetin dini kurumlardan arındırılması olarak anlaşılıyordu. Süreç içinde toplumsal hayatın dini kurumların hakimiyetinden arındırılarak dini tercihlerin bireyin iç dünyasıyla sonlandırılması manasına gelmeye başladı. Birey, lakin bir toplum içinde var olduğundan bireyin davranışlarının kahir ekseriyeti birebir vakitte toplumsal görünürlüğe haizdir. Hasebiyle dini toplumsal tercih olmaktan çıkarmak, tıpkı vakitte bireyin toplumun bir üyesi olduğu ölçüde kişisel olmaktan da çıkarmak manasına gelir. Daha da kıymetlisi, bu, beşere, hayata ve var oluşa bir bakıştır ve sirayet ettiği her şeyi maneviyattan arındırmaktadır. Bu bakımdan sekülerizm kavramının lisanımıza gerçek çevirisi, çağdaşlaşma yahut dünyevileşme değil, “dünyaperestleşme” olması gerekir. Zira beşere ve hayata yönelik bir tefekkür ve bakış açısı olması bakımından din, hayatın muhakkak alanlarıyla sınırlanmaya elverişli değildir. Bu manasıyla dini kabul eden bir insanın hali olarak dindarlık da yalın yahut kolay bir şeydir, hayatın makul alanlarıyla sınırlanmaya elverişli değildir.

Kuşkusuz dindarlığın merkezi kişinin gönlü, kalbi yahut aklıdır. Dindarlık, bu merkezden serpilip bütün davranışlarımıza sirayet eder. Ancak serpilen ve sirayet eden mana, yalındır, parçalanma kabul etmez. Bu sebeple görünürlüğü kaybettiği durumlarda yeni bir yorum ve temsille ikame edilmezse yerini öbür şeylere bırakır. Şayet çekilme, kişinin kalbi ve vicdanına kadar devam ederse artık davranışları yönlendirme yani kişiyi dindar yapma imkânını kaybeder. Münasebetiyle dinin görünürlüğünü yitirmesi veya dindarlığın kendisini söz etme biçimlerinin kaybolması, yerini bir çeşit dünyaperestliğe bırakır.

Nitekim hem Batı’nın kendi sekülerleşme süreci hem de bizim üzere Batılılaşma deneyimi yaşayan Batı dışı toplumların Batılılaşma süreci izlendiğinde sekülerliğin güçlenmesinin tıpkı vakitte dindarlık yitimi olarak ortaya çıktığı açıkça görünür. Ama bu, dikkatle takip ve analiz edilmesi gereken bir süreçtir. Özellikle temel dini inançların bir formda hala kabul edilmesi, dindarlık yitimini gizler ve çoğunlukla dünyevi istek ve ihtirasları, dindarlığın yeni biçimleri olarak takdim eder. Dünyevi istek ve ihtirasların kendisini gizleyerek kabul ettirdiği en kıymetli durumlar ise dindarlığın bilinen biçimlerinin yeni hayat koşullarında sürdürülmesinin verdiği zorluklar karşısında yorulmak, bıkmak ve bırakmaktır. Nihayet bu üç durum, zihnin inandığı kabuller doğrultusunda iradeyi harekete geçiremeyecek kadar tembelleşmesini doğurur.

Çeşitli alanlarda yapılan araştırmalar, dünyada farklı inanç ve geleneklere sahip toplumların benzeri sekülerleşme süreçlerini yaşadığını göstermektedir. Hasebiyle memleketimizdeki Batılılaşma süreci de kendine mahsus koşullarda bir sekülerleşme olarak ilerlemektedir. Kentlerin kalabalıklaşması, iş hayatının zorlukları, irtibat ve ulaşım araçlarının çok güçlenmesine karşın insanların en yakınlarıyla bile görüşme hatta kimi durumlarda tanışma imkanlarını gittikçe yitirmesi ve ortak hayat alanlarının artık birbirini tanımayan kalabalıklar tarafından paylaşılıyor olması, dindarlığın gelenekleşmiş biçimlerinin teker teker yitirilmesine yol açmaktadır. Gelenekleşmiş formlar kaybolduğundan yerine geleneğin ruhuna uygun yeni bir formun konulması göründüğü kadar kolay ve süratli olmamaktadır. Bu da vakitle üstte söylediğimiz yorulma, bıkma, bırakma ve tembelleşme hallerini doğurmaktadır.

Kendi hayatımızda bu durumu gün geçtikçe daha fazla gözlemlemeye başladık. Temel inanç ve uygulamalara bağlılığımızı sürdürdüğümüzden şimdi dünyaperestliğimizin boyutlarını kavramakta zorlanıyoruz; dünyevi dilek ve hırslarımız, kendisini dindarlığın çeşitli biçimleri olarak takdim ediyor. Birkaç örnek vereyim.

Kurban kesme zahmetine katlanmak güç geldiği için yurt dışında kestirip hanesini kurban ibadeti sevincinden yoksun etmek, dindarlık görünümünde bir sekülerliktir.

Mahallesinde kimseyi tanımadığı ve cami cemaatinden bihaber olduğu halde büyük cemaat yapılarının faal bir üyesi olmak, dindarlık görünümünde bir sekülerliktir.

Kendi etrafında muhtaç durumdaki insanları büsbütün ıskalayarak mesela Afrika’da kuyu açmak -bu işi meslek haline getirip hayatını bu işe adayan beşerler hariç- dindarlık görünümünde bir sekülerliktir.

Bu toplumun en esaslı geleneklerinden biri ve münhasıran sünnet olmasına karşın “imkânı varken” düğün yapmayıp yalnızca nikahla yetinmek bir cins sekülerliktir.

Bu listeyi uzatmak mümkün. Kimseyi yahut hiçbir bölümü de kınayacak durumda değiliz. Maalesef hepimizin duçar olduğu bir hastalık haline geldi dünyaperestlik. Bir özgürlük sevdasına kaptırdık kendimizi, dolu dizgin gidiyoruz. Dindarlığın yenilenme biçimleri üzerine daha fazla baş yormamız gerekir.