Peki, Netanyahu akıllı olacak mı?
7 Nisan’da, gecenin ilerleyen saatlerinde, Oval Ofis’te
ABD Başkanı Trump
ve
İsrail Başbakanı Netanyahu
’nun yaptığı açıklamalar tarihe geçti. Oval Ofis’teki o toplantıda
Trump
, bahis Suriye ve Türkiye’den açılınca, İsrail Başbakanına “Makul ol” dedi. Bundan sonraki en değerli soru şudur: Netanyahu makul ya da akıllı olacak mı? Bu hususta bir öngörüm var. İkinci soru da şudur: Türkiye-İsrail ortasında kurulmakta olan
çatışmasızlık mekanizması
ne manaya geliyor? Anlatayım…
“ATEŞKES GEREKİYOR” DEMİŞ
Netanyahu, Washington’a birden çok evrakla gitti. İsrail’e eli boş döndü. Bu evraklardan biri Gazze’ydi. ”Gazze’den sürgün” planını “gönüllü sürgüne” çeviriyorlar. Bu mevzuda çeşitli ülkelerle görüşüyorlar. Endonezya belli sayıdaki Filistinliyi ülkesine kabul edeceğini açıkladı. Trump, Gazze’de yeni bir taarruz dalgası başlatmak isteyen Netanyahu’ya “Artık ateşkes gerekiyor” demiş.
İRAN’LA TEMAS MI SAVAŞ MI?
Bir öteki husus İran’dır. Uzun vakittir yazıyoruz. İsrail, İran’ın hava savunma sistemlerine 26 Ekim’deki hücumlarda kıymetli ölçüde ziyan vermişti. Tel Aviv, İran’ın tarihinde olmadığı kadar savunmasız olduğunu düşünüyor. Bu yüzden nükleer tesislerine saldırmak istiyor. Hatta
İran’ın nükleer silaha çok yaklaştığına
dönük haberler sirkülasyona sokuluyor (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Şubat ayında, “İran’ın silah sınıfına yakın olan %60 saflığa kadar 275 kg uranyum zenginleştirdiğini” açıkladı.)
Ancak Trump, o görüşmede sürpriz bir kart açtı.
İran’la direkt görüşmelere (yarın) başlanacağını duyurdu.
Yani Netanyahu’nun akın planını erteledi. Bunu yaparken de “Hiç kimse ABD’ye liderlik edemez. Biz ne yapmak istiyorsak onu yaparız” diye vurguladı. Bu Netanyahu’ya “Bana işverenlik taslama” iletidir.
Trump elbette Netanyahu’nun ağzına bir parmak bal çalmayı ihmal etmedi. “Eğer görüşmeler başarısız olursa İran büyük tehlike altına girer” dedi.
ABD’nin bölgeye yaptığı yığınak bununla ilgilidir. Yayımlanan haberlere nazaran
ABD son bir ayda bölgeye dönük askeri yığınağını yüzde 50 artırdı.
Geçtiğimiz haftalarda Yemen’i vurmasını da buna ekleyin. ABD İran’dan nükleer çalışmalardan vaz geçmesini, Lübnan ve Suriye’den çekildikten sonra Yemen’e dayanağını kesmesini, bir sonraki etapta Irak’taki Haşdi Şabi ögelerinin da Irak ordusuna entegrasyonunu koşul koşuyor. Ankara’da, ABD-İran görüşmelerinden bir sonuç çıkmaması halinde,
İsrail’in İran’ı vuracağı, ABD’nin de bunu destekleyeceğine
dönük bir kaygı var.
KULİS: “BİZ ORADA YOKUZ” DEMİŞ
Netanyahu’nun, Türkiye’yi Trump’a şikayet etmek, tıpkı vakitte Suriye’nin ABD, Türkiye, Rusya ve İsrail ortasında nüfuz alanlarına bölünmesini istemek için ABD’ye gittiğini yazmıştık. Artık kaynaklarımızdan duyuyoruz ki…
Lübnan ve Suriye’nin birtakım bölgelerini işgal etmek için de Trump’tan müsaade istemiş
. Trump “Biz orada yokuz” demiş.
Yani… Trump, Netanyahu’nun Suriye’yi dörde bölme planını desteklemeyecek. Hakikaten
bu plan, ABD’nin Ortadoğu’dan çekilme ve Çin’e odaklanma hevesiyle örtüşmüyor
. Artık yazının başındaki soruya dönme vakti. ABD, İsrail başbakanını Suriye’de desteklemeyecekse, Netanyahu, ikazlara kulak asıp, makul ve akıllı davranacak mı?
MEKANİZMA NASIL ÇALIŞACAK?
Şimdi, Türkiye ve İsrail ortasında,
Suriye’de çatışmayı engelleyecek bir mekanizma
kuruluyor.
Dışişleri Bakanı Fidan
“Muharip unsurların birbirini yanlış anlamasının önüne geçmek amacıyla” dedi.
Milli Savunma Bakanlığı’ndan
yapılan bilgilendirmede “Bir çatışmasızlık sistemi kurulması konusunda dün (Çarşamba) Azerbaycan’da birinci teknik görüşme yapılmıştır” sözleri kullanıldı.
Edindiğim bilgilere nazaran, Türkiye’nin ABD, Rusya ve Irak’la da benzeri bir düzeneği bulunuyor. Bu birinci teknik görüşmeydi, sürecin sağlıklı yürümesi için devam görüşmelerin de yapılacağı söyleniyor.
Mekanizma kapsamında Suriye’deki askeri ögelerin karşı karşıya gelmemesi hedefleniyor.
Bunu sağlamak için askeri ögeler ortasında karşılıklı pozisyon bilgilendirmesi yapılacak. Yani… Ankara diyecek ki… “Benim askerim Suriye’nin şu bölgesinde, oraya yaklaşmayın.” Böylelikle mümkün çatışmaların önüne geçilecek.
Bu çatışmasızlık sistemi Netanyahu’yu Türkiye karşısında -kısmen- makul bir çizgiye çekecektir. Sistemin kurulmasıyla, İsrail, Türkiye’nin Suriye’deki varlığını tartışma konusu yapamayacak.
Türkiye’nin kuracağı eğitim üslerinin artık gündeme geleceğini de sanmıyorum.
Bu gelişmeyle, Suriye’yi istikrarsızlaştırma arayışında olan
İsrail’in hareket alanı da daralacak.
Trump’ın “makul ol” uyarısı da Netanyahu’nun Suriye’deki hareketlerini kısıtlayabilir. Ancak… İsrail’in Suriye’yi istikrarsızlaştırma, Şam idaresini devirmeye çalışma, yapabiliyorsa ülkeyi kantonlara bölme gayesinden vazgeçeceğini sanmıyorum. Bir mühlet bekleyip birinci fırsatta yeni teşebbüslere imza atabilirler. Ankara’nın yürüttüğü “
Terörsüz Türkiye
” süreci bu yüzden daha fazla kıymet kazandı.
