Türkiye’de düzenlenen çağdaş sanatla ilgili en değerli aktiflik hiç elbet İstanbul Bienali’dir. İstanbul Bienali bence İstanbul Kültür-Sanat Vakfı’nın (İKSV) da Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’yla birlikte en kıymetli etkinliklerinden biridir. 18. İstanbul Bienali olağan koşullarda bu Eylül’de açılacaktı lakin daha evvel de bu köşede de değerlendiğim üzere ertelenmişti. Nihayet bienalin küratörü ve tarihi duyuruldu. Bu süreç zarfında bienalin direktörü ve danışma kurulu değişti. Şu anda bienalin yöneticiliği vazifesini Kevser Güler üstlenirken, müracaat şurasında Ahu Antmen, Lydia Gatundu Galavu, Beğenilen Birincinin, Renan Laru-an, Sally Tallant yer alıyor.

İstanbul Bienali’ne dair en büyük eleştiri küratörlerin seçimi ve küratörlerin yaklaşımı üzerineydi. Bilhassa yakın bölgeden bir küratörün yer almaması sanat etraflarında oldukça eleştiriliyordu. Avrupalı beyaz bir erkeğin küratör olması garip ve yanlış olarak değerlendirilmişti.

Bienal yalnızca iki yılda bir düzenlenen kapsamlı bir stant değildir. Bienalin uzun süren bir hazırlık kademesi ve bütün çerçeveyi belirleyen kavramsal yaklaşımı vardır. Bu sebepten İstanbul Bienali’nin nasıl bir yaklaşım sergileyeceği her daim değerlidir.

İKSV’den yapılan açıklamayla bienalin küratörünün Christine Tohmé olduğu duyuruldu. Pekala Türkiye sanat dünyasında daha evvel ismine rastlamadığım Christine Tohmé kimdir? Öncelikle Tohmé’nin Beyrut’ta yaşayan Lübnanlı bir sanat aktivisti ve küratör olduğunu belirtmek isterim. 1964 doğumlu küratör 30 yaşındayken Lübnan Plastik Sanatlar Derneği Ashkal Alwan‘ı kurdu.

Çalışmalarıyla Lübnan’da özgür niyet ve eleştirel telaffuz için bir platform sağlıyor, eleştirel kanıyı ve kültürel teoriyi teşvik ediyor ve geliştiriyor ve bölgesel ve milletlerarası kültürel değişimi teşvik ediyor. Bunun yansımalarını hiç elbet önümüzdeki bienalde göreceğiz. Bilhassa İsrail’İn Gazze’de ve Lübnan’da düzenlediği taarruzların bienalde yansımalarının olacağını düşünüyorum.

18. İstanbul Bienali kaidelerin da gereği olarak çok farklı bir yaklaşımla ortaya çıkıyor. Nasıl olacağı aşağıdaki alıntıda okuyabileceğiniz üzere bu sefer bienal 3 yıla yayılıyor.

“18. İstanbul Bienali, 2025’te başlayıp 2027’de sona erecek ve üç farklı kısımdan oluşacak. Bienal boyunca sunulan her program, bir evvelki kademede açılan araştırma ve sorgulama sınırlarının üzerine inşa edilecek.

Bienalin birinci ayağı, 20 Eylül–23 Kasım 2025 tarihleri ortasında düzenlenecek stantlar ve kamusal programlardan oluşacak. 2026 yılında bienal kapsamında kalıcı bir akademik yapı kurulması için çalışılacak. Buna ek olarak lokal sanat inisiyatifleri ile yakın işbirliği içinde düzenlenecek dört aktiflikten oluşan bir program hayata geçirilecek. 18. İstanbul Bienali, 18 Eylül–14 Kasım 2027 tarihleri ortasında, süreç boyunca kurulan işbirlikleri ve araştırmalar sonucunda ortaya çıkarılacak stantlar, yayınlar, performanslar ve buluşmalarla tamamlanacak.

Christine Tohmé bienalle alakalı tam olarak şu açıklamayı yapıyor:

“Sanat alanında çalışmayı dönüştürücü buluyorum. Bu dönüştürücü etkileşim yalnızca son sunumlarda değil, asıl bunu mümkün kılan üretim kademelerinde yani yaratım süreçlerinde, gündelik müsabakalarda, açılışlarda, atölye ziyaretlerinde ve okuma kümesi buluşmalarında hissediliyor. Bu yüzden 18. İstanbul Bienali’nin sergileme kadar üretim sürecine de tartı veren bir program oluşturması gerekiyor. Mühletin üç yıla esnetilmesi, bienalin mahallî kültür ve sanat ortamıyla münasebetlerini derinleştirmesine imkan tanıyacak. Böylelikle topluca ortaya konan sorular, bağlamlar ve topluluklar üzerinden işbirlikleri şekillenebilecek. Bu çok yıllı program, bölgesel ve memleketler arası seviyede farklı nesillerden sanatkarların birbirleriyle kontaklar kurmasını sağlayacak, yeni iştiraklerin oluşmasını teşvik edecek ve yeni gerçekliklerle yüzleşirken sanatkarlara dayanak olacak.”

Bienalin çıktılarının neler olacağını bilhassa “kalıcı bir akademik yapı”nın nasıl oalcağını merak ediyorum.