Demokratik bir hak olarak boykot ve küresel örnekler

Son periyotta Türkiye ve dünyada yaygın bir eğilime dönüşen ve global bir ölçeğe evrilen İsrail aykırılığının boykot alanındaki örnekleri epeyce başarılı. 7 Ekim sonrasında İsrail’in Gazze başta olmak üzere Filistin topraklarında hissedilen şiddet ve baskı siyasetlerine yönelik farkındalık yaratmak gayesiyle devreye sokulan boykot stratejisi, kıymetli ölçüde başarılı olmaktadır. Bir cins davranış değişikliğini hedefleyen boykotların yalnızca birkaç ülke ve kültürle sonlandırılmamış olması, boykotun başarısına da bir örnek aslında.
Güney Afrika’daki apartheid zıddı hareketlerden ilham alan BDS (Boycott Divestment and Sanctions) bu manada başarılı bir boykot örneğidir. 1948’den bu yana Filistinlilerin yerlerinden edilişi ve ayrımcılığa maruz bırakılışını protesto eden bu hareket, İsrail ve destekçilerini tüketim, spor, sanat ve siyaset üzere alanlarda boykot etmekte ve yaptıkları davetlerle İsrail’e yönelik memleketler arası dayanağı ortadan kaldırmayı hedeflemektedir. BDS, bu çeşit alanlarda yaptığı davetler ve maksat aldığı kurumlara ait bilgiler vermekte ve ilgili aktörlerin neden boykot edildiğini de detaylı biçimde kamuoyuyla paylaşmaktadır.
BDS’nin diplomatik metotları kullanarak İsrail’i global arenada yalnızlaştırma siyaseti izlediğini de bilmek gerekiyor. Bu meyanda BDS, kimi sinema şenliklerinin iptali ve dijital mecraların boykot edilmesi üzere davetler yapmakta ve İsrail’e yönelik şartsız takviyenin bu çeşit platformlarda sergilenmesini engellemeye çalışmaktadır.
BDS’nin dijital dünyadaki boykot hareketleri de dikkat çekmektedir. Örneğin Microsoft ve Google üzere dijital oligarkların İsrail’in Gazze’deki soykırıma dayanak oldukları gerekçesiyle boykot edilmeleri, ilgili firmaların çeşitli platformlarda protesto edilmesini beraberinde getirdiği üzere kullanım pratiklerine ait de farkındalık oluşturmaktadır.
Küresel düzleme yayılan ve kendi ülke hudutlarını aşarak tesirli bir düzeneğe dönüşen bir başka boykot örneği de Güney Afrika’daki Apartheid rejiminin maksat alınmasıdır. 1959’da başlayan boykot ile Güney Afrika’daki azınlık rejiminin ayrımcı siyasetleri maksat alınmış ve diasporadaki nüfusları aracılığıyla ülkede faaliyet gösteren memleketler arası firmalara yönelik boykot davetleri yapılmıştır. Apartheid rejimine karşı direnişin bir kesimi olan ve 1990’lara kadar süren boykot hareketleri, geniş bir ölçekte yankı bulmuş ve rejimin memleketler arası ölçekteki dayanağını azaltma noktasında değerli bir fonksiyon üstlenmiştir.
Bir öbür başarılı örnek de Amerika Birleşik Devletleri’nde siyahilere yönelik ayrımcılığı eleştirmek için Alabama’da Rosa Parks öncülüğünde yapılan boykottur. Parks, siyahilerle beyazların başka ayrı yerlerde oturmalarını reddederek beyazlara ayrılan bir alanda oturmuş ve kendisine oturduğu koltuktan kalkması söylendiğinde duruma itiraz etmiştir. Bu itirazın sonucunda tutuklanan Parks bir boykotun ve akabinde gelen sivil direnişin simgesi olmuştur. İlerleyen süreçte, geniş ölçekli toplumsal hareketler için de ilham kaynağı olan Parks’ın bu hareketi, başarılı boykot örnekleri ortasındaki yerini almıştır.
En aktüel ve tesirli boykot örneği olan BDS’nin son periyottaki muvaffakiyetleri da ortada. Soykırımı bütünüyle engelleyememiş olsa da İsrail’e dayanak veren birçok firmayı geri adım atmaya zorlamış ve başarılı birçok aksiyon sergilemiştir. Üstte detaylarıyla örneklendirilen boykotların çabucak hepsi geniş bir toplumsal mutabakatın eseri olarak ortaya çıkmış ve kitleler tarafından sahiplenilmiştir. Birçoğu hudutlarının dışına taşan ve lokal bir uygulamaya yönelik farkındalıklar yaratan bu çeşit boykot örnekleri, bir boykotun başarılı ve tesirli olabilmesinin şartlarını da göstermektedir.