Ekonomi idaresi; yaklaşık iki yıldır Ortodoks siyaseti uyguladığı halde enflasyonla çabada istenilen sonucu alamadı. Haziran 2023’te yüzde 38,2 olan enflasyon, geçen yıl yüzde 75,4’e çıkarak son yılların en yüksek düzeylerinden birini görmüştü. Ortadan geçen müddette uygulanan yüksek faize ve alınan onca kısıtlayıcı önleme karşın enflasyon 22 ay evvelki düzeyine fakat düşürülebildi. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) mart ayında yüzde 2,46 artarken, yıllık bazda yüzde 38,10 olarak kayıtlara geçti. Son 10 aydır düşüş gösteren ve Mayıs 2024’te gördüğü tepe noktasından 37,35 puan aşağı inse de enflasyondaki katılık dikkat çekiyor.

Ortodoks siyasetin özünü oluşturan kemer sıkma siyasetinin en tesirli silahı yüksek faiz olarak dikkat çekiyor. Türkiye Mayıs 2023 seçimlerini yaptığında gösterge niteliğindeki siyaset faizi yüzde 8,5 düzeyindeydi. Seçimlerin akabinde iş başı yapan yeni iktisat idaresi, faizleri yükselterek enflasyonu düşürme amacıyla yola çıktı. Haziranda başlanan faiz artırma süreci Mart 2024’e kadar devam etti. 10 ayda yaklaşık 6 kat (yüzde 588) artırılan faiz yüzde 8,5’ten yüzde 50’ye çıkarıldı. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), 8 ay boyunca faizleri yüzde 50’de tutarak ekonomiyi soğutmaya çalıştı.

Mayıs 2024’te enflasyon yüzde 75,45 ile tepe yaptığında Merkez Bankası’nın gösterge niteliğindeki siyaset faizi yüzde 50 düzeyindeydi. Ortadan geçen müddette enflasyon yüzde 38,1’e düştü. Enflasyon 37,35 puan gerilediği halde Merkez Bankası faizi yalnızca 7,5 puan aşağı çekti. Merkez Bankası son üç toplantıda (Aralık 2024, Ocak 2025 ve Şubat 2025) 2,5’er puanlık faiz indirimi yapsa da, bu piyasaya teğe bir yansıtılmadığı için konut, araç ve ticari kredilerin yıllık maliyeti hala çok yüksek düzeylerde seyrediyor. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun (PPK) 17 Nisan’da yapacağı toplantıda alacağı faiz kararı merak ediliyor.

Hal bu türlü olunca, bankaların yüksek faizle topladığı mevduat 21 trilyon TL’ye yaklaştı. Son iki yılda bankacılık kesiminin mevduatı iki katına çıktı. 2 Haziran 2023’te 10,4 trilyon TL olan bankacılık dalının mevduat toplamı, 27 Mart 2025 tarihi prestijiyle 20,9 trilyon liraya yükseldi. Lakin bu para bolluğu yüksek faizler nedeniyle kredi olarak kullandırılmadığı için bankalarda faizle nemalandırılıyor. Bankalar yüksek mevduat faizleri yarışı yakın vakte kadar devam ettiği için, toplanan kaynağın uygun maliyetlerle krediye dönüştürülmesi zorlaştı. Faizden para kazanan rantiye kesitinin servetine servet katan yüksek faiz ortamı, elinde parası olanın değirmenine su taşımaya devam ediyor.

Yatırımların yeterlice yavaşladığı bu devirde, kredi almak zorlaştı. Endüstrici, tüccar, ihracatçı, esnaf, çiftçi ve girişimcinin bankaların kapısından içeri adım atmakta zorlanırken, Türkiye’nin gereksinimi olan yatırımlar yapılamadı. İşletmeler, öz kaynaklarıyla ayakta durmaya çalıştı. Kredi almak zorunda kalan işletmeler de kazandıklarını faizciye ödemek zorunda kaldı.

Son iki yıla ait makro ekonomik bilgiler incelendiğinde olumlu seyreden birkaç kalem var. Türkiye’nin cari süreçler açığındaki güzelleşme dikkat çekiyor. Mayıs 2023’te 55,6 milyar dolar olarak gerçekleşen yıllık cari süreçler açığı, Aralık 2023 prestijiyle 39,9 milyar dolara geriledi. 2024’te de gerilemeye devam eden yıllık cari süreçler açığı Aralık 2024 prestijiyle 9,97 milyar dolar olarak kaydedildi. Mayıs 2023-Aralık 2024 devrinde cari açığında yaşanan 45,7 milyar dolarlık güzelleşmede ihracattaki artış ve ithalatın gerileme tesirli oldu.

Cari süreçler açığındaki güzelleşme para piyasalarında kıymetli bir rahatlama sağladı. Buna bağlı olarak Merkez Bankası’nın rezervleri 171 milyar doları aşarak rekor bir düzeye ulaştı. TCMB bilgilerine nazaran; brüt rezervler 2 Haziran 2023 tarihi prestijiyle 100,5 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. 1 Haziran 2023 tarihinde 20.8 TL seviyesin bulunan dolar, ortadan geçen 22 aylık müddette dolar 38 liraya çıktı. Kur hareketliliğinin yurt içi piyasalarda istikrarlı seyretmesinin tesiriyle ortadan geçen 22 aylık müddette doların TL karşısındaki bedeli yüzde 82,7 arttı.

Kredi alamadığı için yeni yatırım yapamayan endüstricinin, yüksek faize dayanacak gücü kalmadı. Mevcut imkanlarla işlerini yürütmeye çalışan endüstrici, istediği kadar üretim yapamadığı için enflasyonla gayrette arz-talep istikrarı bir türlü sağlanamıyor. Bu durumu doğrulayan en değerli data kapasite kullanım oranlarıdır. Kapasite kullanım oranları son yılların en düşük düzeyine gerilerken, sanayi üretim endeksinin aylardır düşüş seyrinde olması dikkat çekiyor. İmalat endüstrisi genelinde kapasite kullanım oranı (KKO), martta yüzde 74,4’e geriledi. Bu oran Mart 2023’ten bu yana görülen en düşük düzey oldu. Kahramanmaraş merkezli iki büyük sarsıntının akabinde Mart 2023’te kapasite kullanım oranı yüzde 73,5 düzeyini görmüştü. İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI), geçen ay 47,3’e gerileyerek Ekim 2024’ten bu yana en sert seviyede kaydedildi.