Diyarbakırlı Ziya Gökalp’e kulak verilseydi…
Cumhuriyetin 101. Yılının idrak edildiği şu günlerde Kürtlerle Türklerin münasebeti üzerine
Ziya Gökalp
’e de atıflar yapılarak yürütülen tartışmaların yeniden 101 yıldır “düşünülmeyen” alanlara tıkanmış birçok soruyu hür bırakması mümkün olabilir. Cumhuriyet kutlamaları esnasında reklam, medya, kutlama heyecanları ortasında sıkça tekrarlanarak üzerinde asla “
düşünülemez
”, dönüp bir sorgulanamaz hale gelen zanlardan yahut algılardan biri,
bu milletin tarihinin güya 101 yıl evvel başlamış olduğudur. Gerçek şu ki, Cumhuriyet bu milleti kurmadı, tahminen bu milletin bin yılı aşkın tarihi içinde bir Cumhuriyet sayfası açıldı.
Evet Cumhuriyet 101 yaşındadır lakin bu millet 101 yaşından çok daha esaslı bir tarihe, çok daha geniş ve kozmik bir kimliğe sahiptir.
Tekrar bununla bağlantılı ikinci bir bahis, Cumhuriyetle birlikte bu millet eskisine göre daha da büyümüş, gelişmiş değil, aksine evvelkiyle birlikte düşünüldüğünde üç kıtaya yayılmış bir büyük dünya devletinden Anadolu’ya, Misak-ı Ulusal sonlarından bile daha az bir kısma razı edilerek çekilmek kelam hususudur.
Elbette bu büyük çekilme, bir büyük dünya savaşının sonucunda mağlup olmanın sonucu bir büyük ricattir. Bu yenilgiyle birlikte elde avuçta kalanı müdafaa ismine can havliyle yapılmış bir gayretin sonucunda kurtarılmış bir vatanda kayıplar üzerinde hiç durmadan daima kurtarılabilen üzerinde bir zafer sevinci ve coşkusu inşa etmenin manası üzerinde hiçbir vakit durulmadı.
Muhammed Arkoun
’un dediği üzere bu da bir “
düşünülemeyen
” alan olarak sınırlanmıştır.
Bu da kaybedilenin neden ve nasıl, kimlerin ihmali, gaflet, delalet ve hatta ihaneti yüzünden kaybedildiği üzerinde hiçbir vakit durulmamasını temin etmiştir.
Kürtlerle Türklerin dini ve siyasi kardeşliği de Cumhuriyetle birlikte başlamış değildir.
Tersine Cumhuriyet’in ilan edilmesinden kısa müddet sonra, hatta bu kardeşliğin dini ve tarihi boyutlarından bahseden
Ziya Gökalp’in de vefatından kısa bir müddet sonra, girilen yeni ulus tarifinden sonra bir sorun oluşmaya başladı.
Ziya Gökalp
’in soyunda Kürtlük olup olmadığı daima tartışılmış olsa da bu hiç kıymetli değildir.
Zaten Kürt olsa bile Türklüğe atfettiği mana bir ırktan öte bir manadır ve bu ülkeyi bir ortada tutacak harcı işlemeye çalışıyordu o.
Bu harç hiçbir halde ırk olamazdı.
Taha Akyol
’un da
“Ziya Gökalp’i Anmak”
üzerine yazısında da işaret ettiği üzere onun için ırk bir
“fenn-i mevaşi”
(hayvan-bilim) bahsidir.
Onun Türkiye için tasavvur ettiği yeni millet tarifi içinde Türkler de Kürtler de öbür kavimlerden olan beşerler da pekâlâ bir siyasal vücut bütünlüğü içine manalı bir millet oluşturabilirlerdi.
Bu teklifiyle aslında Osmanlı niyet stilinden, millet tasavvurundan fazla uzaklaşmış sayılmazdı ve İslam hala bu milleti birleştirici, kaynaştırıcı bir harç olarak fonksiyonunu yerine getirebiliyordu.
Onun vefatıyla tıpkı vakitlerde girilen yolun (Hilafetin kaldırılması, bilahare devletin bir dininin olmadığı ve laik olduğunun ilan edilmesi, alfabe değişikliği, Osmanlıca alfabenin ve Arapça yazının yasaklanmasının) sosyolojik sonuçları konusunda alarm verebilecek biriydi.
Çünkü bu uygulamalar Türkiye’de sağlıklı bir toplumsal ve siyasal vücut bütünlüğünün oluşmasını oldukça engellemiş uygulamalar.
Yalnızca dindarlarla devlet ortasında değil, Türklerle Kürtler ortasında da kapatılması sıkıntı aralıklar oluşturdu.
Akyol
’un da isabetle işaret ettiği üzere
Gökalp
’in vefatıyla birlikte
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundaki sosyolojik akıl yok oldu, bunun yerine Antropolojik akıl devreye girdi ki, o akıl kaybolan harcı ırkta, kanda, kafatasında bulmaya kalkıştı. Afet İnan’ın Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi
’ndeki antropolojik çalışmaları, Türklüğü kafatası ölçümlerinde aramaya koyuldu. Binlerce kafatası mezarlarından çıkarılarak yapılan ölçümlerle Türk ırkına ilişkin özellikler tespit edilmeye çalışıldı. Türklüğü tarih boyunca ortaya koyduğu şaheserlerle emsalsiz bir biçimde yüceltmiş olan
Mimar Sinan
’ın bile, ırksal kökeni sorgulanmak üzere, kafatası mezarından çıkarılıp üzerinde incelemeler yapıldı ve yerine konulmadı bir daha.
Bu akıl o kafatasları incelemesinden Türk ırkının bilimsel özelliklerine varamadı. Zira hem Anadolu binlerce yıldır birbiriyle kaynaşmış bir kavimler topluluğu
dur hem de ırk o denli kolay bilim konusu yapılacak bir şey değildi. Çok açık bir halde Avrupa’dan esen furyayla
icat edilen ırklar çağı
nda yaşıyorduk ve bir müddet bununla oyalanılacaktı.
Sonradan Türklüğü ırka dayandırmaktan vazgeçilip vatandaşlık aslına dayandırmaya başlandı fakat bir şeyler kırılmıştı artık.
Olan Türklerle Kürtlerin şahsen Ziya Gökalp’in telaffuzunda en hoş sözünü bulmuş olan kardeşliğine olacaktı
. İşin trajik tarafı, Türklüğü Kürtlerle ortaya uzaklık oluşturacak formda yorumlayanların büyük çoğunluğu Türk değildi. Türkçülüğün teorisyenliğini
Tekin Alp
ismiyle yazdığı yazılarla ve faaliyetlerle yapanlardan biri
Yahudi Moiz Kohen
’di mesela.
Siyonist bir Yahudi de ola
n, İsrail’in kuruluşundan sonra tam dayanağını vermiş olan
Moiz Kohen
’in ve birçok kendisi üzere Siyonist Yahudi olan diğerlerinin Türklerle Kürtlerin ortasını bu kadar açacak bir Türkçülükten ne beklentileri olabilirdi?
Bu da Cumhuriyet tarihimizin ve teo-politiğinin bir türlü “düşünülmeyen” bir öbür konusu.
Bugün geldiğimiz noktada, vefatının 100. Yıldönümü dolayısıyla
Diyarbakırlı Ziya Gökalp
’in sonradan askıya alınmış dini ve siyasi kardeşlik yaklaşımını hatırlamak neresinden bakılırsa çok iyi.