3. cüzün birinci sayfasında, Resûl-i Ekrem’in (sav) “Allah’ın Kitabı’ndaki en büyük âyet” olarak nitelediği “âyetü’l-kürsî” yer alır. Bu âyette, Cenâb-ı Hakk’ın Hayy ve Kayyûm isimleri zikredilip kainattaki her şeyin gerçek manada yegâne mâlikinin O olduğu bildirildikten sonra şefaat konusuna geçilir ve şöyle buyurulur: “O’nun müsaadesi olmadan, O’nun katında kimin şefaat yetkisi olabilir ki!” (Bakara 2/255). Bu âyetten ve şefaat hakkındaki diğer kimi âyetlerden hareketle, çağdaş periyotta kimi kimseler, Kur’ân’a nazaran şefaatin şirk olduğunu tez ederler. Bu sıkıntıyı, çok özet bir halde ele almaya çalışalım. Öncelikle şunu söz edelim ki; Hz. Muhammed’in (sav) şefaat edeceğine inanmanın şirk olduğunu argüman etmek, büsbütün çağdaş periyotta ortaya çıkmıştır. Evvelki periyotlardaki âlimlerden Efendimiz’in (sav) şefaatini inkâr eden kimse olmamıştır. Bu, Hıristiyanlığın protestanlaşmasına emsal bir halde İslâm’ın protestanlaştırılması sürecinin doğurduğu bir sonuçtur. Gerçekten Ortodoks ve Katolik mezheplerinde Hz. Meryem başta olmak üzere sevgililerin şefaat yetkisine inanılırken, Hz. İsa dışındaki bireylerin şefaati, İsa’nın tek ve mutlak şefaatçi olduğu inancına muhalif düşmesi sebebiyle Protestan mezhebinde kabul edilmez. Kur’ân’da şefaati olumsuzlayan kimi âyetlere istinaden Hz. Muhammed’in (sav) şefaatini inkâr etmenin, “Yalnızca Kutsal Kitap! (Sola Scriptura!)” sloganıyla ortaya çıkan Protestanlığa benzeri biçimde “Yalnızca Kur’ân!” mottosuyla ortaya çıkan Kur’âncılık akımının doğuşundan sonra dillendirilmeye başlaması tesadüf olamaz. Bu görüşte olanlar özetle şöyle derler: “Kur’ân’da şefaat inancı reddedilmiş ve şefaatin büsbütün Allah’a ilişkin olduğu bildirilmiştir. Hz. Muhammed’e (sav) ya da diğer rastgele bir beşere şefaat yetkisi verildiğine delâlet eden bir âyet yoktur. Şu hâlde, şefaatin her türlüsü Kur’ân tarafından reddedilmiştir ve şirktir.”

Kur’ân’da “şefaat” kavramı, müşriklerin inanç sistemini ve zihin dünyalarını tenkit bağlamında ele alınmıştır. Bir diğer sözle, bir putperest inancı olarak tevhid inancına açık bir biçimde muhalif olan ve bu sebeple reddedilen “şefaat” anlayışı kelam mevzusudur. Meakkeli putperestler “Bunlar, bizim Allah katındaki şefaatçilerimizdir.” (Yunus 10/18) ve “Biz, bu putlara bizi Allah’a yakınlaştırsınlar diye tapıyoruz.” (Zümer 39/44) diyorlardı. Kur’ân ise onların, putları şefaatçi olarak görmelerinin temelsiz ve bâtıl bir inanç olduğunu şöyle söz etmiştir: “Onların şirk koştukları putların şefaat yetkisi yoktur.” (Rum 30/13). Hikmetli Kitap, putperestlerin şefaat inancını reddederken, şu iki hususu vurgulamıştır: 1. Şefaat yetkisi, büsbütün Allah’a aittir. (Bk. Zümer 39/44, En’âm 6/51 ve 70). 2. Allah, yalnızca kendisine ilişkin olan şefaat yetkisini, dilediği kullarına verebilir. Şu meâldeki âyetler, buna örnek gösterilebilir: “O gün, Rahman’ın müsaade verip kelamından razı olduğu kimselerin dışındakilerin şefaati yarar vermeyecektir.” (Tâhâ 20/109) “Allah’ın huzurunda, O’nun müsaade verdiği kimselerin dışındakilerin şefaati yarar etmez.” (Sebe 34/23) “Müşriklerin, Allah’ın yerine taptıkları putların şefaat yetkileri yoktur. Lakin bilerek hakikate şahitlik edenlerin bu türlü bir yetkisi olabilir.” (Zuhruf 43/86). Açıkça görüldüğü üzere bu ve gibisi âyetlerde, putların şefaat yetkisi olmadığı, lakin Cenâb-ı Hakk’ın müsaadesi ve isteğiyle, hakikate şahitlik etmiş kimselerin şefaat edebileceği söz edilmiştir. Gerçekten “Şefaatçilerin şefaati bunlara yarar vermeyecektir.” (Müddessir 74/48) meâlindeki âyetten anlaşıldığına nazaran “şefaatçiler” vardır; lakin onların şefaati evvelki âyetlerde özellikleri sayılan kimselere nasip olmayacaktır.

Kur’ân’ı sağlıklı bir biçimde anlayabilmek için kesimci değil bütüncül bir okuma yapmak gerekir. Aksi takdirde, kesimci bir okumayla herkes Kur’ân’dan istediği manayı çıkarmaya çalışabilir. Kur’ân-ı Hakîm’deki her bir âyetin metinsel bir bağlamı vardır. İlgili bağlama genel bir kelam uygun düşerse genel; özel bir kelam uygun düşerse özel bir kelam söylenmiştir. Özel hüküm/mana barındıran âyet, genel hüküm/mana barındıran âyeti tefsir eder/açıklar. Mesela “De ki: Şefaat yetkisi, külliyen sırf Allah’a aittir.” (Zümer 29/40) meâlindeki âyette şefaatin sadece Allah’a ilişkin olduğu söylenmiştir. Lakin üstte zikrettiğimiz üzere, Cenâb-ı Hakk’ın sırf kendisine ilişkin olan bu hakkı, birtakım kullarına kullandırabileceğini bildiren âyetler, bu âyetin manasını detaylandırıcı mahiyettedir. Emsal formda “De ki: İzzet, büsbütün yalnızca Allah’a aittir.” (Fâtır 35/10) buyurulur. Bir diğer âyette ise “İzzet; Allah’a, Resûlü’ne ve müminlere aittir.” (Münâfikûn 63/8) buyurularak evvelki âyetin manası ayrıntılandırılmıştır. Evvelki âyete bakarak “‘Allah’tan öteki bir kimse de izzetli olabilir.’ diyen kişi şirke düşer.” denilemez.

“O gün, ne bir alışveriş, ne bir dostluk ne de şefaat olacaktır.” (Bakara 2/254) meâlindeki âyete nazaran, kıyamet gününde dostluk da şefaat de mümkün olmayacaktır. Fakat bir diğer âyette de “Dostlar, o gün birbirlerinin düşmanıdırlar. Lakin müttakiler hariç.” (Zuhruf 43/67) buyurularak müttakiler ortasında dostluk olacağı bildirilmiştir. Şu hâlde nasıl ki sadece birinci âyete bakarak “Kıyamet gününde, beşerler ortasında asla bir dostluk olmayacaktır. Buna inanan müşrik olur.” denilemeyeceği üzere “Âyette kıyamet günü şefaat olmayacağı söyleniyor. O hâlde şefaate inanmak Kur’ân’a karşıttır ve şirktir.” de denilemez.

Şefaat, şayet Cenâb-ı Hak’tan bağımsız olarak enbiya ve evliyanın tasarrufundaymış üzere inanılıyorsa; bu türlü bir inancın, Kur’an’a alışılmamış ve şirk olduğu açıktır. Fakat Cenâb-ı Hakk’ın, kendi tasarrufunda olan bu yetkiyi başta Efendimiz Muhammed Mustafa (sav) olmak üzere peygamberlerine ve salih kullarına kullandırması halinde anlaşıldığı takdirde, tevhid inancına halel getirecek bir durum kelam konusu değildir.

Fahreddin Râzî’nin de zımnen tabir ettiği üzere; şefaat, mükafatı hak eden kimseye mükafatını takdim etme yetkisini bir diğerine vermeye emsal. Tıpkı günümüzdeki ödül takdim merasimleri üzere. Ödül takdim edilirken, onu takdim etme onuru, kendisini onurlandırmak için saygın ve prestijli birine verilir. Ahiretteki ödül takdimlerini de bu türlü düşünebiliriz. Şu hâlde, Rahmeten lilâlemîn olan Muhammed Mustafa’nın (sav) şefaati demek, Erhamurrâhimîn olan Aziz Allah’ın rahmeti demektir. Şefaat, O’nun rahmetinin evvel Muhammed Mustafa (sav) üzerinde, sonra da onun (sav) eliyle ve aracılığıyla müminler üzerinde tecelli etmesinden ibarettir.

Biz, katıksız bir tevhide inanan günahkâr müminler olarak, Rabbimizin rahmetine, Efendimiz’in (sav) şefaati vasıtasıyla nail olmayı niyaz eder; ebedî hayattaki ödülümüzü Efendimiz’in (sav) mübarek elinden almayı ümit eder ve bu şuurla cân-ı gönülden “Şefaat yâ Resûlallâh!” deriz.