İftar duaları, yalnızca bir ritüel değil, tıpkı vakitte manevi bir bağ kurma ve şükran hislerini tabir etme vesilesidir. Bu dualar, oruç ibadetinin manevi derinliğini artırır ve iftar sofralarını bereketlendirir. Ramazan ayının manevi atmosferi içinde, oruç tutan Müslümanlar için iftar duası büyük ehemmiyet taşıyor. Gün uzunluğu süren oruç ibadetinin akabinde, iftar vaktinde edilen dualar rahmeti artırıyor ve ibadetin tamamlanmasını sağlıyor. Pekala, iftar duası nasıl okunur? Türkçe manası nedir?

Oruç açılırken dua edilmesi sünnettir. Herkes içinden geldiği üzere zikrini, şükrünü ve yakarışını söz edebilir.

“Allahım! Senin rızanı kazanmak için oruç tuttum, senin verdiğin rızıkla orucumu açtım. Sana inanıp güvendim. Ey lutuf ve ikramı geniş olan Rabbim! Beni bağışla.”

اَللّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَ بِكَ آمَنْتُ وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَ عَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ

“Allahumme leke sumtu ve bike amentu ve aleyke tevekkeltu veala rizkuke eftertu”

(Allah’ım senin rızân için oruç tuttum. Sana inandım. Sana güvendim. Senin rızkınla orucumu açıyorum)

Peygamberimizden (s.a.v) nakleden sahâbî Abdullah b. Amr’ın (ra) iftar vaktinde,“Allah’ım! Senden herşeyi kuşatan rahmetin ile beni bağışlamanı dilerim.” diyerek dua ettiği bilinmektedir.

“Elhamdü lillâhillezî et’amenâ ve sekânâ ve cealenâ müslimîn Elhamdü lillâhi hamden kesîran mübâreken fîhi, ğayra mekfiyyin, ve lâ müveddein ve lâ müsteğnen anhü Rabbenâ. El-Hamdü lillâhillezî et‘amenî hâzat-taâme ve razakanîhi min ğayri havlin velâ kuvvetin”

“Ey Rabbimiz! Sana tertemiz hislerle, eksilmeyip artan, huzurundan geri çevrilmeyip kabul edilen sayısız hamd ile hamd ederiz. ” (Buhârî, Et`ime 54.;Ebû Dâvûd, Et`ime 52 (3849); İbni Mâce, Et`ime 16) “Bu yiyeceği bana yediren ve tarafımdan hiçbir güç ve kuvvet olmadan bunu bana rızık kılan Allâh’a hamdolsun” derse geçmiş günahları affolunur” dedi.”(Ebû Dâvud, Libâs 1; Tirmizî, Da’avât 55; İbnu Mâce, Et’ime 16)

İftar duası, Allah’a verilen nimetler için şükretme ve minnettarlık hislerini söz etme fırsatı sunar. İftar vakti, duaların kabul olduğu ve Allah’ın rahmetinin bol olduğu bir vakittir. İftar duası, günahların bağışlanması ve Allah’ın rahmetine nail olmak için bir vesiledir. İftar duası, oruç tutanlara manevi bir huzur ve sükunet verir.

Oruç ibadetini tamamlayarak duaların kabul olduğu bir vakitte yapılır.

Günahların bağışlanması için kıymetli bir fırsattır.

Peygamber Efendimiz’in sünnetine uygun bir duadır.

İftar anının bereketlenmesine ve maneviyatın artmasına vesile olur.

Hadis-i şeriflerde belirtildiği üzere, oruçlunun duası iftar anında reddedilmez. Bu yüzden orucu açarken yalnızca bu duayı değil, tıpkı vakitte Allah’tan sıhhat, afiyet ve rahmet dilemek de büyük bir fırsattır.

Oruç ibadetini tamamlayıp iftar vaktine yetişen kimse, bundan büyük bir memnunluk ve sevinç duyar. Tuttuğu orucun mükâfatını almak üzere, kıyamet gününde Allah’ın huzuruna vardığı vakit en büyük sevinci tadacaktır. Peygamberimiz şöyle buyuruyor: “Oruçlunun iki sevinci vardır: Biri iftar ettiği vakit, oburu de Allah’a kavuştuğu vakittir.”201

İftar vakti yapılan dualar kabul edilir. Peygamberimiz (sas.), bu mevzuda şöyle buyurmuştur: “Üç kimsenin duası geri çevrilmez, kabul edilir:

1. Oruçlunun iftar vaktindeki duası,

2. Adaletli hükümdarın duası,

3. Mazlumun duası.”202

Hazreti Muhammed orucunu açarken daima hurmayı tercih ederdi. Hazreti Muhammed’in orucunu açarken ‘ateş dokunmamış’ yiyecekler tercih ettiği aktarılıyor. Selman İbn-i mir (r.a.),Peygamberimizin oruç açarken yenmesi gereken yiyecekler hakkında şöyle buyurduğunu rivayet ediyor:

Ebu Davud ise Peygamberimizin oruç açmasıyla ilgili şunları aktarıyor; -‘Resulullah(s.a.v.) akşam namazını kılmazdan evvel birkaç tane taze hurma ile orucunu açardı. Şayet taze hurma yoksa kuru hurma ile açardı. Kuru hurma bulamazsa da bir kaç yudum su yudumlardı.’

Hz. Peygamber farz olan ramazan orucuna kıymet verirdi. İftarda ivedi edilmesini, sahurda ise imsake uzanan geç vakte kadar yemeyi tavsiye ederdi (Müslim, “Sıyâm”, 48-50). Sahur yemeğinde rahmet olduğunu söyler, Ehl-i kitap’la Müslümanlar ortasındaki farkın sahur yemeği olduğunu söz ederdi (Müslim, “Sıyâm”, 46). Ümmetine, ibadet, tövbe ve istiğfar için ramazan gecelerinin değerli bir fırsat olduğunu söyler ve Müslümanları ramazan gecelerini ihyaya teşvik ederdi. Oruç kötülüklere karşı bir kalkandı; ziyanlı kelam, niyet ve davranışlardan korurdu.

İftar duasının ve orucun açıldığı vakittir iftar vakti. İftar vakti, oruç yasaklarının sona erdiği vakit manasında olup, güne- şin batma vaktidir. Bu vakitle birlikte akşam namazının vakti de girmiş olur. Gündüz ve gecenin teşekkül etmediği bölgelerde oruç mühleti, buralara en yakın olağan bölgelere nazaran belirlenir. İmsakin, ikinci fecirle başlayacağı konusunda fakihler arasında görüş birliği olmakla birlikte, kimi fakihler bu konuda, daha ihtiyatlı olduğu gerekçesiyle fecr-i sâdıkın birinci doğuş anına, bazıları ise oruç tutanlar lehine olduğu gerekçesiyle ışığın biraz uzayıp dağılmaya başladığı vakte prestij edilmesini önermişlerdir.

Âyette orucun başlangıç ve bitiş vakti, mecazi bir anlatımla şöyle belirtilir: “…Fecrin beyaz ipliği (aydınlığı) siyah ipliğinden (siyahlığından) ayırt edilecek hale gelinceye kadar yiyip içiniz; sonra, akşama kadar orucu tamamlayın…” (el-Bakara 2/187).

İmsak vaktinden iftar vaktine kadar yeme, içme ve cinsel bağdan uzak durmanın bir emeli olmalı ve bu iş şuurlu olarak yapılmalıdır. Bu hedef ve şuur, orucun Allah isteği için tutuluyor olmasıdır ki kısaca “niyet” tabiri ile anlatılır. Bu hedef ve şuur olmadığı vakit, meselâ imkân bulamadığı için yahut perhiz, rejim, zindelik üzere öteki maksatlar için bu üç şeyden (yeme, içme, cinsel ilişki) uzak durmak oruç olarak paha kazanmaz.

Oruçlu olmak şuuru kişiyi daima hayır ve yeterliliklere yöneltirdi. Ashabın bildirdiğine nazaran Hz. Peygamber, insanların en cömerdi idi. Özellikle ramazanda Cebrâil ile karşılaştığı vakit mutluluğuna ve cömertliğine hudut olmuyordu. Ramazan gecelerinde Cebrâil Hz. Peygamber’le buluşup nöbetleşe Kur’an (mukabele) okurlardı. Resûlullah Cebrâil ile buluştuğunda insanlara rahmet getiren rüzgârdan daha cömert, daha yararlı olurdu.

Hz. Peygamber, ramazanın çoklukla son on gününde itikâfa girerdi. Hz. Âişe’nin bildirdiğine nazaran Resûlullah ramazanda son on gün girince geceleri ihya eder, ailesini ibadet için uyandırır, ibadete daha çok değer verir, öteki vakitlere nisbetle daha çok ibadet eder ve müslümanlara da bunu tavsiye ederdi (Müslim, “İtikâf”, 7). Hz. Peygamber, bin aydan daha güzel (bk. el-Kadr 97/3) olan Kadir gecesinin ramazanın son on gününde ve tekli gecelerde aranmasını tavsiye etmiştir (Müslim, “Sıyâm”, 208, 212).

Oruç Farsça’daki rûze sözünün Türkçeleşmiş biçimidir. Arapça’sı savm ve sıyâmdır. Savm sözü Arapça’da “bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak, engellemek” manasında kullanılır. Fıkıh terimi olarak ise, imsak vaktinden iftar vaktine kadar, bir maksat uğ- runa ve şuurlu olarak, yeme içme ve cinsel bağlantıdan uzak durmak demektir.

Oruç, Peygamberimiz’in hicretinden bir buçuk sene sonra şâban ayının onuncu günü farz kılınmış olup, İslâm’ın beş kuralından biridir. Peygamberimiz bu hususu “İslâm beş şey üzerine kurulmuştur: Allah’tan diğer İlah olmadığına ve Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğuna tanıklık etmek; namaz kılmak, zekât vermek, ramazan orucunu tutmak ve gücü yetenler için Beytullah’ı ziyaret etmektir (hac)” diyerek bildirmiştir (Buhârî, “Îmân”, 34, 40; “İlim”, 25; Müslim, “Îmân”, 8).

Orucun farz kılındığını bildiren âyetler de şunlardır: “Ey iman edenler! Sizden evvelkilere olduğu üzere, size de oruç tutma yükümlülüğü getirilmiştir; bu sayede kendinizi koruyacaksınız. Oruç sayılı günlerdedir. İçinizden hasta yahut seyahatte olanlar öteki günlerde tutabilirler; hasta yahut yolcu olmadığı halde oruç tutmakta zorlananlar ise bir yoksul doyumluğu fidye vermelidir. Daha fazlasını veren, kendine daha fazla düzgünlük etmiş olur; ancak yeniden de, şayet bilirseniz, oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır” (el-Bakara 2/183-184).

Oruç tutmak, öteki ibadetlere göre biraz daha düşünceli olduğu için Allah, orucun farz kılındığını bildirirken, ruhsal rahatlatma sağlayacak ve emre muhatap olan Müslümanların yüksünmesini engelleyecek bir üslûp kullanarak, oruç tutmanın evvelki ümmetlere de farz kılındığını belirtmesi yanında, ayrıyeten orucu daha dertli hale getirmesi beklenen iki durumu (hastalık ve yolculuk) oruç buyruğunun çabucak peşinden geçerli mazeret olarak zikretmiştir. Bu üslûp, meselâ öteki ümmetlerde de bulunduğu anlaşılan namaz için kullanılmamıştır.