Enflasyonla çaba için sürdürülen dezenflasyon programının işe yarayıp yaramadığı konusu sıkça gündeme geliyor. Bir kesim restoranların doluluğu ve alışveriş merkezlerindeki kalabalıklar üzere subjektif müşahedeler üzerinden toplam talepte yavaşlama olmadığı yorumları yaparken Merkez Bankası da yaptığı teknik çalışmalarda iç talepteki yavaşlamanın belirginleştiğini söz ediyor. Son olarak bu mevzu Merkez Bankası’nın yılın birinci Enflasyon Raporu toplantısında gündeme gelmiş ve epey tartışılmıştı.

Elbette farklı gelir kümelerinin tüketim alışkanlıkların izlenmesi ve bunların subjektif müşahedelere yansıması algısal olarak değerli. Fakat devam eden teknik bir programının çıktılarını da teknik olarak kıymetlendirmek gerektiğini unutmayalım. Bu bakımdan Merkez Bankası’nın blog sayfasında hafta içinde yayınlanan “Parasal sıkılaşma ve gelir seviyesine nazaran tüketim harcamaları” başlıklı çalışmayı incelemekte yarar var.

Merkez Bankası’ndan Altan Aldan, Barbaros Eriş ve Alper Yıldırım’ın çalışmasının çıktılarına nazaran; nakdî sıkılaşmayla birlikte tüketim harcamaları tüm gelir kümelerinde yavaşlıyor. Çalışmanın bulguları bu hali ile genel algının tersine sonuçlara işaret ediyor. Mesela en besbelli yavaşlama yüksek gelir kümesinde. Meğer toplumdaki genel algı “zenginler harcamaya devam ediyor” formunda. Bu örnek bile algısal taraf yerine neden teknik çalışmalara odaklanılması gerektiğini açıkça gösteriyor.

Çalışmanın ayrıntılarına süratlice göz gezdirelim. Mali sıkılaşma başlamadan evvel perakende cirolarındaki yıllık değişim yüksek gelir kümesinde %117 iken sıkılaşma sonrasında %51’e gerilemiş. Orta gelir kümesinde ise sıkılaşma öncesi yıllık %60 artan tüketim talebi sıkılaşma sonrası %45’e düşmüş. Düşük gelir kümesindeki tüketim talebi artışı ise sıkılaşma öncesi %82 iken sıkılaşma sonrası %59 olmuş. Gördüğünüz üzere perakende ciroları üzerinden yapılan tahlilde yüksek gelir kümesinin tüketim talebi öbür gelir kümelerine görece olarak çok daha önemli bir halde gerilemiş.

Benzeri bir gerileme perakende satış hacimlerinde de gözlemleniyor. Kelam konusu çalışmanın çıktılarına nazaran; perakende satış hacimlerindeki yıllık değişime bakıldığında yüksek gelir kümesinin tüketim talebi sıkılaşma öncesi %60 iken sıkılaşma sonrası %16’ya düşmüş. Orta gelir kümesinde ise %29’dan %8’e gerileme var. Düşük gelir kümesinde bu hareket %20’den %12’ye düşüş formunda olmuş. Yani her iki farklı tahlilde de yüksek gelir kümesinin tüketim talebi çok besbelli bir biçimde yavaşlıyor. Hatta orta ve düşük gelir kümesinin talep yavaşlamasından çok daha önemli bir oranda düşüş var. Meğer toplumdaki genel algı tüketiminin yavaşlamadığı hatta yüksek gelir kümesindekilerin harcamalarını artırdığı istikametinde. Münasebetiyle söylentiler ve subjektif değerlendirmeler yerine teknik çalışmalara odaklanmalıyız. Değilse tahlillerimizde ve yorumlarımızda önemli yanılgılar yaparız.

Merkez Bankası’nın iç talepteki yavaşlama bulgularını destekleyen öteki bir data de AVM Ciro Endeksi. Endeks bir evvelki yılın birebir ayına nazaran %35,9 oranında artış göstermiş. Lakin tıpkı devirde yıllık enflasyon %42,12. Yani AVM ciroları enflasyonun altında artmış. Bu da tüketimdeki yavaşlamaya ait Merkez Bankası’nın son çalışmasındaki bulgularla örtüşen bir sonuç olarak not edilmeli.