Hafızayı ve anıları beslemek gerekiyor. Lakin anıların korumasını yalnızca fotoğraflara, bizim için arşiv oluşturduğunu sav eden dijital mecralara depolanan fotoğraflara devretmek ne kadar yanlışsız?

Zannedilenin bilakis hafızayı ve anıyı besleyen dijital kültür değil, kelamlı ve yazılı kültürdür. Kelamlı kültür kuşaklar uzunluğu ailenin kıssasını, memleketin ahvalini bir kulaktan ötekine aktarır durur. Edebi metinler de adeta kokunun yerini fiyat. Şaşırdınız mı? Şaşırmakta haklısınız. Ben dahi şaşırdım. Sait Faik Abasıyanık’ın Mahalle Kahvesi adlı hikaye kitabında yer alan “Gramofon ve Yazı Makinesi” isimli hikayesini okuyordum. Anlatıcı radyodan hazzetmediğini söylerken gramofon ve yazı makinesi için adeta methiye düzüyordu. Hikayenin hafızamdan çekip getirdiği bir sahne ile bizim geçmişimizi taze tutan şeyin tıpkı vakitte “başkasının anlatısı” olduğunu fark ettim.

Onun yazı makinesi hakkında yazdıklarını okurken birinci daktilomu/yazı makinemi aldığım sahneyi hatırladım.

Yıl 1980. Merhum büyükbabam emekli ikramiyesini alacak. O yıllarda insanların emekli ikramiyesinin alım gücü o kadar yüksek ki mesken alanlar, otomobil alanlar, yatırım için arsa alanlar… Emekli ikramiyesi ele geçmeden evvel nasıl değerlendirileceği ince ince hesaplanıp en kârlı yatırım için eş dost ile hararetli bir biçimde fikir alışverişinde bulunuluyor.

Büyükbabamın emekli ikramiyesi ile konut alma seçeneği gündemde değil. Zira emekli olduğu fabrikanın himayesinde kurulmuş kooperatif aracılığıyla yapılan sitede bir dairesi var. Geçerken söylemiş olayım o yıllarda işverenlerin emekçilerini mesken bark sahibi yapması Yeşilçam sinemaları üzerinden de özendiriliyor. Mesela Ediz Hun’un iyi işveren olarak personellerini konut bark sahibi yaptığı 1969 yılında çekilmiş olan Yaralı Kalp filmi ile büyük babamların kooperatif aracılığı ile daire sahibi olması birebir yıllara denk geliyor. Hatta sinemanın bir sahnesi ile bizim konutun önünde yapılan merasim birbirine tıpa tıp benziyor. Yıllar sonra sineması seyrederken sanki dedim bu sineması Nuran Kocabıyık görmüş müydü? Borusan Holding’in yönetim kurulu lideri olan eşine, “Biz de bu türlü bir merasim yapmalıyız Asım” demiş miydi?

Salon salamanje 120 metrekare daireleri Nuran Kocabıyık’ın müteahhit ağabeyi yapmıştı. O denli bir yapmıştı ki gören herkesin hayranlığını kazanan, bahçe içinde, dört katlı muhkem üç apartman.

Rahmetli büyükbabam emeklilik ikramiyesini aldığı gün, o sıra Türkiye’ye şimdi gelmiş olan Japon Suzuki cipi kastederek benim hayalini kurduğum daktilo ile cip ortasında bir tercihte bulunmamı istedi. Emekli ikramiyesi Suzuki cip almaya yetiyordu. Bu türlü bir soru size hiç manalı gelmemiş olabilir. O sıra üniversite öğrencisi olarak kredi hakkını kazanmış olsaydım tahminen ben de daktilo değil de cip derdim. Sonuç olarak daktiloyu kredimden arttırarak alabilirdim. Lakin şimdi kredim çıkmamıştı. Çıkacağının da garantisi yoktu ve ben vilayetle de daktilo istiyordum. Daha o vakitten kendi el yazımı okuyamıyordum. Zihnimin suratı ile parmaklarımın suratı birbiri ile uyumlu olmadığı için vilayetle de on parmak daktilo öğrenmeyi aklıma koymuştum. Büyükbabamın bana sormuş olduğu soruyu “Daktilo” diye cevapladım. Büyükbabam değişik vakitlerde tekrar tekrar sordu. Hiç tereddütsüz daktilo demem sonucunda birinci daktiloma kavuştum. Sarı-siyah Silverred.

Büyükbabamın sorusuna daktilo yanıtını vermeden evvel sahaflardan Kendi kendine on parmak daktilo kitabını çoktan edinmiştim. O yıllarda Beyazıt’ta Şampiyon daktilo kursu vardı. Bu kurstan mezun olanlar on parmak hatasız ve süratli yazım ile sık sık Avrupa birincisi oluyorlardı. Elbette o vakit daktilolar F klavye.

Neil Postman, sistemli daktilo kullanan birinci müellifin Mark Twain (1835-1910) olduğunu ve Twain’in her türlü teknolojik yeniliğe merak duyduğunu söylüyor. Bendeniz de teknolojinin bilhassa okuma-yazmayı destekleyen eserlerine her vakit meraklı oldum. Yazımı hızlandıracak teknolojik destek konusunda kardeşlerim benim için adeta seferber oldu. Ağabeyim defaatle bana ses kayıt aygıtı aldı, tuşlu daktilodan elektrikli daktiloya geçişim de ağabeyimin sayesindedir. Birinci bilgisayarı kız kardeşimin dayanağı ve uğraşıyla edindim.

Şimdi bunları ne vesile ile huzurunuza getirdiğime gelince… Geçen hafta yayınladığım yazının bir nevi devamı üzere düşünün lütfen. İrtibat Başkanlığı’nın düzenlediği Yayıncılar Zirvesi’nde vakit dar anlatacak da çok şey olunca, bahsini açamadığım her mevzuyu “En uygunu ben bunu yazayım” diye geçmek zorunda kaldım. Konuşmanın sonunda dinleyicilerin en çok daktilo problemini merak ettiğini gördüm. Alzheimer ile dijital kültür ortasındaki temas ya da dijital kültür ile şiddet ortasındaki ilişki üzerine ne yazacağımı merak edenler bunu lisana getirmedi. Tahminen müsabaka imkânımız olmadı. Lakin karşılaştığım bedelli dinleyicilerimin neredeyse tamamı “Daktilo yazısını bekliyoruz” dedi.

O vakit buyursunlar efendim…

 Daktilo mu cip mi seçeneğinde niçin cipi tercih etmediğimin anlaşılması pek kolay değil. Okuyucu haklı olarak bir açıklama bekler. Cip demiş olsaydım şu iki ihtimal vardı: Ya cip alınacak ve ben konut ahalisini dolaştıracaktım ki bu çok güç olurdu. Hem benim vaktim hem onları şad etmek açısından. Ya da cip mi daktilo mu sorusu beni denemek gayesiyle sorulmuş olup sonuçta ikisinden de yoksun kalacaktım. Bunları bugünden geriye düşünüyorum. O gün yalnızca kalbimin sesini dinlemiştim.