İsrail Başbakanı Binyamin Neyanyahu’nun bölgeyle ilgili yeni söyledikleri ile birlikte okununca ortaya tehlikeli bir durum çıkıyordu.

Netanyahu, “HTŞ yahut yeni Suriye ordusunun Şam’ın güneyinde varlık göstermesine müsaade etmeyeceğiz. Tüm güney Suriye silahsızlandırılacak. Suriye Dürzilerine karşı yapılacak hiçbir taarruza müsaade etmeyeceğiz” diyor yeni bir açıklamasında.

Buradan çıkan sonuç, İsrail’in perde gerisinde kirli pazarlıkları olduğudur. Hükümetin buna fırsat verilmemesi için Ulusal Diyalog Hazırlık Kurulunun yapmakta olduğu toplantılardan birini hemen Suveyda’da yapmasıdır. Pir Hikmet de vatanseverliğini göstermeli ve ülkenin egemenliğinden taviz vermemelidir.

Doğrusu Suveyda röportajı sonrası endişelenmiş, hükümete yakın dostlarımızı uyarmıştık. Hemen tedbir alınmazsa İsrail Suriye’nin güneyindeki işgalini genişletmekten çekinmez.

Suveyda’dan Şam’a geri dönerken yolumuz, tahminen Şii Müslümanlar için bilinen fakat Suriye savaşı ile tüm Müslüman dünyanın tanıdığı Zeynebiye Camii’nin önünden geçti.

On iki imamcı Şii geleneği, caminin Hazreti Ali ve Hazreti Fatıma’nın kızı ve Peygamberimizin torunu Hazreti Zeyneb bint Ali’nin burada defnedildiğine inanır. Zeyneb bint Ali’nin Kahire’de metfun olduğuna dair rivayetler de var.

Cami altın rengi kubbesi ve mimari üslubuyla İran’daki bu cins cami-türbelerin tam bir gibisi. Zati İran tarafından finanse edilmiş.

Uzaktan iki minaresi göze çarpıyor. Edindiğimiz bilgilere nazaran birtakım önde gelen Şii alimlere ek olarak İran ihtilalinin ideologlarından ünlü İranlı sosyolog Ali Şeriati de vasiyeti üzerine bu külliyeye gömülmüş.

Ali Şeriatı problemi de farklı bir bahis, İran İslam İhtilali’nin ideoloğu olarak bilinmesine karşın, 1977’de kuşkulu bir vefatla hayatını kaybettiğinden ihtilali zati göremedi, dahası başından beri molla bölümü ile arbedeli olduğu için kitapları İran’da yasaklandı.

8 Aralık’ta Suriye devrimcilerinin Şam’ı ele geçirmesi sonrasında Zeynebiye Camii müdafaa altına alınmış ve bölgedeki silahların toplanması için komiteler kurulmuş.

Cami, barış ve birliğin sembolü olarak farklı mezheplerden Müslümanları bir ortaya getiren ibadet yeri olarak bilinmesine karşın ve İran ve desteklediği milis güçleri başta Seyyide Zeyneb külliyesi olmak üzere başka kutsal saydıkları yerleri korumak üzere geldikleri retoriğini yaymışlardı.

Ancak, artlarına bakmadan kaçtıkları Suriye’de Esed rejimi iş birliğinde artlarında tam bir ‘Sünni soykırımı’, ‘Sünni tehciri’ ve maliyeti 400 milyar doları aşan bir enkaz bıraktılar.

Bunları doğal ki mezhepçilik ismine söylemiyorum. Yüzbinlerce Suriyelinin azap dahil, varil bombaları dahil, keyfi öldürmeler dahil envai çeşit biçimlerde öldürülmesi, Suriye nüfusunun yarıdan fazlasına denk gelen 14 milyondan fazla Suriyeliyi iç ve dış göçe zorlamaları ve bombalanan kentlerin hayalet kentlere dönüşmesi bunun en canlı örneğidir.

Külliyenin önünden geçtikten sonra, bölünmüş yolun orta refüjündeki aydınlatma direğine asılmış bir poster dikkatimi celbetti. Eylül 2024’te Lübnan’ın başşehri Beyrut’un güney banliyölerinde İsrail atağında öldürülen ve yeni defnedilen Hizbullah’ın lideri Hasan Nasrallah’ın posteri idi bu ve İran, desteklediği milisler ve Hizbullah’ın Suriye’deki mevcut durumunu anlatıyordu. Poster, muhtemelen silahla taranmış ve parçalanmıştı. Nasrallah’ın yüzü yarısına kadar yırtılmıştı.

İran’ın İslam Cumhuriyeti’nin Suriye ile bağları Hafız Esed periyoduna kadar geri gidiyor. Irak’ta savaşta ve zorda oldukları bir periyotta Baba Esed, İran’a silah ve mühimmat temininde yardımcı olmuştu. Kaddafi de Hafız Esed üzerinden İran’a silah yardımı yaptı.

Önemli bir dayanışmaydı. İran kendisini toparlayınca ilgiler gelişti ve İsrail’e karşı ‘direniş ekseni’ oluşturdular. Irak’ta Saddam, ABD tarafından devrilip ülke İran’ın nüfuz alanına bırakılınca İran artık karadan Akdeniz’e kadar ulaşıyor, Lübnan üzerinden İsrail’e komşu oluyordu.

İlişkiler oğul Esed devrinde de sürdü. Lakin, 2011 yılında başlayan Esed’e karşı evvel şovlar ve sonrasında silahlı çaba Esed’i zora soktu ve İran’ı yardıma çağırdı. İran da buna zati dünden hazırdı ve Esed’in düşmesine müsamaha göstermezdi.

Suriye savaşının en büyük kaybedeni İran ve vekil güçleri oldular. Ayrıyeten milyonlarca beddua aldılar ve almaya devam ediyorlar. İran bir formda kendisini de vuracak bu travmadan kendisini nasıl toplar bilinmez ancak artık asıl büyük travmaları yaşayan Suriye’nin birlik beraberlik ve toprak bütünlüğünü koruyarak bu kaostan çıkmasıdır kıymetli olan.

Yasir en-Neccar bir inşaat mühendisi, akademisyen ve siyasetçi. 4 Eylül 2011’de kurulan Suriye İhtilal Liderliği Yüksek Kurulu’nun üyesiydi ve 2 Ekim 2011’de Devrimci Hareket Bloku temsilcisi olarak Suriye Ulusal Kurulu’na katıldı.

15 Aralık 2011’de İhtilal Liderliği Yüksek Konseyi Siyasi Bürosu Başkanı oldu ve 2012’ye kadar bu vazifesi sürdürdü.

İdlib Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi’nde öğretim vazifelisi olarak çalıştı ve Suriye Genel Konferansı bünyesinde Muhammed eş-Şeyh başkanlığında kurulan birinci Suriye Kurtuluş Hükümeti’nde İskân ve İmar Bakanı olarak görev yaptı. 15 Ağustos 2018’e kadar bu misyonu sürdürdü. Neccar’la Suriye’deki yabancı milisleri konuştuk.

Yasir Neccar ihtilalin 2011 yılında başlamasından sonra devrimcilerin Suriye topraklarının yaklaşık %70 ila %75’ini denetimi altına aldığını söz ederken sürece evvel İran ve Hizbullah’ın daha sonra da Rusya’nın müdahil olduğunu hatırlatıyor ve Suriye’nin ABD ve Rusya’nın da bulaştığı milletlerarası bir operasyonun sahnesi haline geldiğine vurgu yapıyor.

Neccar’a nazaran tarafların hepsi yarar peşindeydi ve bu güçler sadece kendi çıkarlarını düşünüyorlardı. Suriye halkı umurlarında bile değildi. Bu da ihtilalin uzamasına neden oldu. Türkiye başlangıçta Rusya ve İran’ı, Suriye halkının ziyanına olmayan tahliller üretmeye ikna etmeye çalıştıysa da hiçbir yanıt alamadı.

İran’ın, Beşşar Esed’in iktidarda kalmasını sağladıktan sonra çıkar sağlamaya çalıştığına dikkat çeken Neccar, İran’ın bölgedeki milislerini kullanarak Suriye’de ekonomik gücü ele geçirdiğini, Rusya’nın da Beşşar Esed’i desteklediği için çıkar beklediğini sonuç olarak, Suriye halkının açlığa sürüklendiğini söylüyor.

Filistin’deki Gazze olaylarının akabinde, Hizbullah ve İran’ın geçersiz direniş telaffuzlarının inandırıcılığının kalmadığını öne süren Neccar, Suriye’deki İran dayanaklı milislerin İsrail tarafından gaye alındıkları için savaşmaktan korkar hale geldiklerini söz ediyor.

Neccar, Suriyeli devrimcilerin bu noktada, askerî açıdan çok stratejik bir atak yaptığına dikkat çekiyor ve rejimin ordusu ile İran takviyeli kümelerin savaşma isteğinin kalmadığını fark edince hücuma geçtiklerini Halep’te yalnızca 350 savaşçıyla 35 binden fazla rejim askeri, İran dayanaklı milisler ve Hizbullah güçlerini püskürttüklerini anlatıyor. Buna sebep olarak ise artık onların savaşçı değil de savaş tüccarları olduklarını savunuyor.

İran dayanaklı milislerin bölgeye birinci girdiklerinde mezarlıkları, kutsal türbeleri ve Hz. Zeyneb’in makamını korumak retoriği ile büsbütün mezhepsel bir ideoloji ile hareket ettiklerine dikkat çeken Neccar, İranlıların başlangıçta devrimcileri kastederek “Bunlar Hz. Hüseyin’i öldürenlerdir ve Şam topraklarının tamamı geçmişten gelen bir hesap nedeniyle cezalandırılmalıdır. Buraların demografisi değiştirilerek bize sadık bir mezhepsel yapı kurulmalıdır” halinde bir telaffuz geliştirdiklerine vurgu yapıyor.

Astana süreci ile birlikte savaşların durduğunu hatırlatan Neccar, milislerin bu süreçte çıkar sağlamanın peşine düştüklerini, artık savaş kararlarının büsbütün çıkarlarına bağlı hale geldiğini, savaş, yararlarını riske atıyorsa geri çekildikleri tespitini yapıyor ve devrimcilerin savaşı süratli bir halde kazanmasının temelinde bu zaafı görüyor.

Suriye’de savaşan İran dayanaklı milis güçlerinin sayısı ile ilgili istatistik bulunmadığını bildiren Neccar, sayılarının 100.000’i geçtiğinin iddia edildiğini söylerken, büyük bir demografiyi değiştirme planından bahsediyor ve Beşşar Esed devrinde Irak, Afganistan, Pakistan, Lübnan ve Yemen’den yaklaşık 600 bin şahsa vatandaşlık verildiğini aktarıyor.

Neccar, Suriye’de İran’ın çıkarları doğrultusunda bir demografik değişim planı yürütülmesine karşın Suriye’deki direnişin, bu “Şii Hilali” projesini boşa çıkardığını ve bu genişlemeye bir son verdiğini, Suriye halkının İran’ın çıkarmaya çalıştığı mezhepsel fitneye karşı şuurlu bir duruş sergileyerek tuzağa düşmediğini anlatıyor.

Şam düştükten sonra on binlerce Şii milisin nereye kaybolduğu sorusuna ‘Doğuya, Safira bölgesine çekildiler, Palmira Çölü’ne kadar yayıldılar ve Irak’a geçtiler’ karşılığını veriyor.