Yeni bir Weimar mı?(2)
Yapısal açılardan oldukça problemli bir doğum olan Weimar Cumhûriyeti 1929 dünyâ buhrânı sonucunda yıkıldı ve küllerinden mâhut Hitler ve Nazi hareketi doğdu.
Buhranlar, daha önce herkesin farkına vardığı, tahminen günlük konuşmalarda dedikodusunu yaptığı; lakin çok kere görmezden geldiği yahut farklı bir biçimde gördüğü her nev’i yozlaşmayı açığa çıkarır.
Weimar Cumhûriyetinin bedellerini müdafaa eden seçkinler, özellikle nispî muvaffakiyetlerin sağlandığı Altın 20’lerde aşağıdakilerin önüne bir refah modeli koyuyorlardı. Kitlelerin, Weimar muvaffakiyetlerinin içinde yaşanan yozlaşmaları görmezden gelmesi yahut öbür şeylere yorması bu modelin kendi ferdî hayatlarında da karşılığını bulacağına bel bağlamalarıydı. Değilse, en büyük yozlaşmaların en parlak zamanlarda ortaya çıktığının herkes farkındaydı. Yâni,
Nazizmin doğuşunun kaidelerini 1929 Büyük Buhrânı’nda aramak son derecede basitçi bir kıymetlendirme olur.
1929 Buhrânı, Altın 20’ler’in günlük hayatlardaki birikimini infilâk ettirdi. Alman bürokrasisinin ne kadar yozlaşmış olduğunu, Weimar özgürlüklerinin bu yozlaşmaların katsayısını arttırdığının herkes farkındaydı. Siyâsal seçkinlerin de yozlaşmadan nasiplerini aldığının; demokratik kurumların her nev’i mes’uliyetsizliğin karar sürdüğü, birer gevezelik mahfellerine dönüştüğünün de herkes farkındaydı. Sol hareketler ümitvâr gözükse de, birden fazla küçük burjuva olan sol seçkinler mârifetiyle yaşanan ne idüğü bilinmeyen siyâsal amipleşmeler bu hareketlere olan inancı zedelemekteydi. Junkerci, askerî seçkinlerin bürokrasi içindeki uzantılarıyla bir darbe yaparak iktidâra gelmeleri ve Almanya’nın intikâmını almaları ise, her başarısız teşebbüste biraz daha eriyen bir ihtimâldi. Çürüyen Weimar demokrasisinin tasfiyesinde en efektif tercih taban dalgalarını tâkip eden ve bu demokrasinin imkânlarını kullanan bir hareket olabilirdi. Çürümüş ve inandırıcılığını kaybetmiş bir demokrasinin tasfiyesi demokratik bir “Altın Vuruş” üzerinden olabilirdi. O vakit da kimsenin söyleyecek bir lâfı kalmazdı.
En azından ekonomik târih prestijiyle Weimar Almanyası’ndaki Altın 20’lerin ABD’deki karşılığı Altın 50’ler olsa gerekir. Altın 50’leri Gümüş 50’ler tâkip etti. Durum herşeye karşın kötü sayılmazdı. Gümüş 60’ları ise Bronz 70’ler ve Teneke 80’ler tâkip etti.
ABD’nin merkezinde olduğu ve onun ismini taşıyan bir medeniyet düşünü içeriden aşındıran süreçler
işlemekteydi. 1970’lerin başındaki dönüşümler, Bretton Woods sistemi, bürokrasileri ve kamucu siyâsetleri önplâna çıkaran ithâl ikameci toplumsal siyasetlerin geleceğini karartan süreçlerin fitilini yaktı. Finansal disiplinlerin terk edilmesi ve dalgalı kur sistemine geçiş karârları, enflasyonist süreçleri ve işsizliği patlattı.. 1973 Petrol Buhrânı, 1980’lerdeki çok enflasyonist süreçler ve bunların gerisinden gelen; tahlil ismine problemleri kronik ve içinden çıkılmaz hâle getiren neoliberal dalga siyâsetleri ve finansal uygulamalar görüntüyü ana başlıkları üzerinden özetlemektedir. 1990’lardaki ve nihâyet 2000’lerdeki krizlere uzanan muhtasar bir ekonomik târih okuması, beşere sıkıntıyı bir çırpıda kavratabilir.
Tıpkı Weimar vakitlerinde olduğu üzere herkes bunların farkındaydı. Fakat bu farkındalık son derecede bulanık ve diğer dinamiklerin gölgelediği ve sıkıntıyı öbür gösterdiği bir uyurgezer farkındalığıydı. Bir kez, 2008’e gelinceye kadar her kriz ârızî görülüyordu. 1980’lerdeki buhranları Sovyetler’in çöküşü gölgeledi. Hâlbuki görmesini bilen gözler için Sovyetler’in çöküşü içine en başta ABD’yi alan sistemik bir çöküşün birinci göstergesiydi. Lakin bu türlü görülmedi. Zâfer esrikliği ve şımarıklığı içinde sistemik ekonomik meseleleri daha da katmerlendirecek neoliberal uygulamalar devreye sokuldu. Kelamım ona, herşeyden mes’ul olan bürokrasilerdi.
Müthiş bir antielitist telaffuz icat edildi. Verimlilik sağlamak ismine toplumsal devletler, her türlü kurum ve kuruluşlarıyla çökertildi.
Aslında süreç hiç de antielitist falan değildi. Bu bir perdelemeydi. Toplumsal devleti taşıyan bürokratik seçkinlerin yerine ondan nefret eden yeni bir seçkin, teknokrasi geliyordu, hepsi o kadar. İstenen siyâsal/idârî güçlerin, iktisadın güçlerine şu yahut bu sâikle müdahale etmesinin önüne geçmek; daha kavramsal tabir edecek olursak,
siyâsetin iktisadın değişim bedeli olmasına son vermekti.
Değilse, bürokrasilerin varlığı ilkesel bir tartışmanın konusu değildi. Toplumsal devletler her yerde yıkıldı, ancak bürokrasiler yok olmadı. Yalnızca daha
teknokratik görünümlü yeni bürokrasiler
vardı karşımızda. Teknokratik tercihler çoklukla bürokrasilerden yılgınlık duyulan durumlarda ortaya çıkar. 1980’ler bürokrasilerin günah keçisi yapıldığı ve teknokratları(?) iktidarlara taşıyan devirlerdi. Teknokratın meşrûiyetini kendi uzmanlığı sağlar. Bu açıdan,
teknokratik kadroları
besleyen ve işbaşına getiren süreçler hiç de demokratik değil; tam bilakis otokratik ; yâni iktidârını ve meşrûiyetini kendisinden alan süreçlerdir. Artık işletmecilik ile özdeşleşen sathî bir iktisat ile mühendisliğin evliliği, teknokratik dönüşümün merkezindedir.. Bu da bürokrasinin sorumluluğunu ortadan kaldıran, onu çok kez layüsel kılan,
bürokratik/teknokratik bir narsizmle
yer değiştirmiştir.
Yuppicilik
her nev’i türeviyle bunun ülkü tipidir. Bürokrasi sonuçta toplumsal bir mes’uliyet unsuru üzerinden kıymetlendirilir. Onun yerini alan teknokrasinin bu türlü bir kaygısı yoktur. Ne kadar lümpeleşirse lümpenleşsin yerini koruyabilir. Zira hesap vereceği bir yer yoktur.
Elbette yuppie, 1980’lerdeki sert hâliyle kalmadı. Vakit içinde öteki hallerde kültürlendi. Bunda da 1968’in rûhu çağrıldı. Bir halde
yuppi ve hippi sentezi
oluştu.
Woke
onun ideolojisidir. X,Y ve Z üzere rumuzlandırılan jenerasyonlar bu sentezlemenin türevleridir. Onca buhrâna karşın, en azından 2000’lerin başına kadar Amerikan Duşuna olan inancın devâm etmesini bir formda onlar sağladı.
Düz bürokrasinin yerini alan narsisist teknokrasi ve onu yumuşatan woke
artık inandırıcı değil. 2008, Pandemi ve ekonomik çürüme, tıpkı Weimar vaktinde nasıl bir antielitizme dönüştüyse, Trump’ı da tıpkı tema üzerinden iktidâra taşıdı. Pekiyi, Woke seçkinleri tasfiye etme işini üstlenen Musk burada kim? Karşılığını çabucak verelim: Yeni seçkinin ülkü tipi. Herşeyiyle bir
tekno faşist
… Evet teknofaşizm, teknokrasinin yeni yorumu ve başat özelliği Woke safrasından nefret etmesi…
