Eşyanın tabiatıdır. Bölgeyle ilgili derinliğiniz “Türkler iki bin yıldır Suriye’yi almak istiyor” seviyesindeyse… Kulaktan dolma söylentilerle siyaset üretiyorsanız… Ortadoğu’nun en esaslı problemini, damadınızın fısıldadığı zihni hudut sürgün projesiyle çözmeye kalkışırsanız… İş rayından çıkar… İsrail’in yaklaşık 50 yılda inşa ettiği algı fanusunu tuzla buz edersiniz.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Filistin’de sürgün planından bahsediyorum. Aslında sorun yalnızca Gazze ve sürgün değildir. Batı Şeria’nın ilhakı konusunda da “Bu iş olacak” karşılığı verdi Trump. Filistin’i ortadan kaldırmayı hedefliyor. Esirlerin hür bırakılmaması halinde ateşkesin bitmesini, “Sonra kıyametin kopmasını” isteyerek Netanyahu’yu cesaretlendiriyor. Çatışma ve savaş, Arap devletleri üzerinde bir baskı aracı olarak kullanılıyor.

Trump’ın sürgün projesinin başarısı dört ülkenin alacağı konuma bağlı. Bu ülkelerin ikisi sorunun direkt muhatabı. Ürdün ve Mısır demografik, ekonomik ve siyasi olarak etkilenecek.

Mısır kelam konusu teklifi, İsrail birinci defa gündeme getirdiğinde, savaş sebebi saymıştı. Trump’a tıpkı karşılığı vermezler. Lakin şu an direniyorlar. Kahire, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın acil bakanlar toplantısı düzenleyeceğini duyurdu. Arap Birliği de acil toplantı kararı aldı. Mısır Cumhurbaşkanı Sisi, 18 Şubat’ta Washington’a yapacağı ziyareti erteledi. Ürdün Hükümdarı Abdullah’ın, Washington’da, Trump’ın yanında, kameraların karşısında maruz kaldığı baskıyı göğüslemek istemiyor.

Trump, Ürdün Hükümdarı Abdullah’ın yanında “Gazze’yi devralacağız ve orayı elimizde tutacağız“ dedi. Kral Abdullah ise Mısır’ın sunacağı plan ve Riyad’da yapılacak toplantının beklenmesi gerektiğini söyledi. Yani Arap devletleri ortak bir siyaset ve plan gündeme getirecek. Bu siyasetin, Gazze’nin Filistinliler çıkarılmadan inşası ve iki devletli tahlil kaidesi olduğu söyleniyor.

Diğer iki ülke ise Türkiye ve Suudi Arabistan’dır. Türkiye’nin bölgede özgül tartısı ve oyun bozma kapasitesi var. Ankara’nın bahisle ilgili yaklaşımı net. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu teklifin abesle iştigal olduğunu söyledi.

ABD’nin Ortadoğu siyasetini Suudi Arabistan-İsrail olağanlaşması üzerine kurguladığı düşünülürse, Riyad’ın pazarlık ve Trump’ı ikna potansiyeli fark edilebilir. Bu yüzden, daha evvel söylediğimiz üzere, bu işin bam teli, Riyad’ın nasıl bir konum alacağıdır.

Küre İttifakı ve Kaşıkçı cinayeti sicili nedeniyle Muhammed Bin Selman (MBS) ile berbat bir başlangıç yaptık. Fakat Suudi Arabistan, son devirde üzücü sayılmayacak bir performans ortaya koyuyor.

Washington’a karşın, Tahran’la Pekin’de masaya oturan, anlaşan, şimdi üye olmasa da BRICS’e başvuran bir Riyad’dan bahsediyoruz. Trump vazifeye başlar başlamaz bir trilyon dolarlık yatırım istedi. MBS buna hayır demese de daha pazarlıkçı ve ulusal çıkarlarını gözeten bir çizgiye kaydığını görüyoruz.

Riyad, Washington’a diyor ki… “Seninle iş yapmaya varım. Bölgedeki Arap devletlerin liderliğine, İsrail’le olağanlaşmaya hazırım. Lakin birtakım koşullarım var. İsrail’e sunduğun güvenlik şemsiyesinin birebirini isterim. Sivil nükleer çalışma isterim. Ve Filistin sıkıntısının tahlili için iki devletli tahlil konusunda en azından bir irade beyanı beklerim.” Sürgün ve ilhak siyaseti, bu irade beyanıyla çelişiyor.

Geçtiğimiz birkaç günde yaşananlar Riyad’ın bu siyasetini tutkallaştırıyor. Riyad’dan, son on yıllarda birinci sefer şahit olduğumuz açıklamalar geliyor. Bakanlar kurulu, MBS başkanlığında toplandı, “tehciri reddediyoruz” açıklaması yaptı. Netanyahu, “Filistin devleti istiyorlarsa, Suudi Arabistan’da kurabilirler” demişti. Riyad, “İsrail tarafından yapılan aşırılık yanlısı açıklamaları kategorik olarak reddediyoruz” karşılığı verdi. Bu, en hafif tabiriyle ağız dalaşıdır.

İsrail ruhsal harp sisteminin uzun vakittir uyguladığı bir strateji vardı. Filistin konusunu istedikleri üzere çözebilmek için bölgesel krizi söylemsel seviyede minimize ettiler. Bu kriz Arap-İsrail tansiyonu olarak başladı. Daha sonra İsrail-Filistin tansiyonuna dönüştü. Son olarak İsrail-Hamas tansiyonu olarak lanse edildi. İsrail ölçeği küçülterek, karşısındaki koalisyonu zayıflattı, hücumlarını sürdürülebilir kıldı.

Ancak sürgün projesiyle, problem Arap-İsrail tansiyonu safhasına dönme sinyali veriyor. Riyad-Tel Aviv ağız dalaşı bize bunu söylüyor. Sıkıntının Arap-İsrail safhasında tutulması Filistinlileri yalnızlıktan kurtarır, İsrail’in karşı bloğunu güçlendirir, bu sorunun paydaşı olan Arap ülkelerine keskin sorumluluklar yükler. Bu süreci destekleyelim.