Bu yıl, MTO (Medeniyet Tasavvuru Okulu) olarak Erzincan’da Öğretmenler ve Eğitimin Problemleri başlıklı dolu dolu geçen, ortaya konulan fikirlere ilgililerin kayıtsız kalamayacağı, akademik olarak verimli ve doyurucu bir kış kampı düzenledik.

MTO Erzincan Kış Kampı’mızı, sunulan makaleleri ve yapılan tenkit ve teklifleri MTO Bursa temsilcimiz Nuri Gür Bey’in olgunlaşan kalemiyle sunuyorum sizlere…

Erzincan’da sabah, caminin soğuk taşları üzerine inen birinci adımla başladı. Camii Kebir’in kubbesine dolan dualar, minarelerin en yüksek noktasından yankılanarak, tarihin derin hafızasında yerini alıyordu. Sabah namazının akabinde, Yusuf Kaplan Hocamızın sesi yerin manevi dokusuyla birleştiğinde, sözler bir zihnin kıvrımları içinde yankılanan hakikatlere dönüştü.

“Deha, yalnızca kendi yolunu açan değil, diğerlerine da yol gösterendir” diyordu hocamız. Medeniyetlerin, sıradanlık içinde oluşmadığını, büyük ruhlar ve taşıyıcı jenerasyonlarla var olduğunu anlatıyordu. “Tarih, sadece olayların kronolojisi değil, büyük adamların nefesiyle şekillenir” derken, gözlerimizin önüne bir yürüyüş haritası koyuyordu. Biz, tarihte süt emmiş jenerasyonlar miydik, yoksa tüketici ve edilgen bir kalabalık mı?

Sohbetin çabucak akabinde, Erzincan Valimiz Hamza Aydoğdu Bey’in davetine icabet ettik ve cemaatle birlikte yakındaki Türkiye’m Çay Evi’ne geçtik. Simidin susamı, çayın dumanı, sohbetin sıcaklığı içinde kaybolmuştu. Tahminen de bu an, birçoğumuz için unutulmaz bir deneyim olarak zihinlerimize kazınıyordu. Bu anlar, eğitimin kâğıttan, sıralardan, kalıplaşmış müfredatlardan ibaret olmadığını; gerçek eğitimin, ruha dokunan, karakter inşa eden ve insanı insan yapan bir süreç olduğunu bize hatırlatıyordu.

Eğitimin merkezine insanı koymayan sistemler, sadece ruhsuz makinalar üretir. Meğer eğitim, insanı sırf bilgiyle değil, merhamet, şuur ve irfanla yoğurmalıydı. Kıymetli Valimiz Hamza Aydoğdu Bey’in açılış dersinde vurguladığı üzere, disiplin olmadan eğitim başarılı olamaz’dı. Lakin bu disiplin, yalnızca zorluklara göğüs germek değil, kişinin kendi varlığını keşfetme seyahatinde bir rehber olmalıydı.

“Öğrenciye bedel vermek, ona insan olduğunu hissettirmektir” diyordu Aydoğdu Beyefendi. “Eğer bir öğrenci, öğretmeni tarafından kıymetli olduğunu hissederse, öğrenmeye açılır.” Pekala, biz kaç kuşaktır çocuklarımıza pahalı olduklarını hissettirmeyi ihmal ediyorduk? Eğitim, bir kişilik inşasıysa, bu inşanın harcı neyle yoğrulmalıydı?

Sohbetlerin, tartışmaların ve konuşmaların ötesinde, zihnimize kazınan şu soru vardı: Eğitimi, ruhsuz bir sistem olmaktan çıkarıp, insan-merkezli bir inşa sürecine nasıl dönüştürebiliriz?

Eğitim bir seyahatti ve bu seyahatin haritasını çizenler, taşıyıcı nesillerdi. Yusuf Kaplan Hocamızın sabah sohbetinde de bahsettiği üzere, bir medeniyetin inşasında üç temel sütun vardı: Kurucu, Konumlandırıcı ve Esirgeyici Sütunlar. Bu sütunlar olmadan, bir toplumun varlığını sürdürebilmesi mümkün değildi. Pekala, biz bugün hangi sütunun neresindeydik?

Kurucu Sütun, bir toplumun ruhunu ve kimliğini inşa eden fikir insanlarını, büyük fikir adamlarını tabir ediyordu.

Konumlandırıcı Sütun, kurulan bu yapının dünyadaki yerini belirleyen stratejik aklı, yönlendirici fikirleri içeriyordu.

Koruyucu Sütun ise, bu kimliği koruma eden, ona sahip çıkan, hayat hâline getiren ve devam ettiren jenerasyonlardan oluşuyordu. Bugün eğitim sistemimizin en büyük krizi, bu üç sütunun birbirinden kopuk hale gelmesiydi.

Mehmet Varıcı Bey’in sunumunda bahsettiği, çağdaş eğitim sistemleri bireyi muhakkak kalıplara sıkıştırarak tahayyül ve muhakeme gücünü zayıflatıyordu. Mecburî eğitim, istatistik odaklı yaklaşımlar ve çok aile müdahaleleri, bireyin özgün düşünme yetisini köreltiyor; onu bir yarış pistinde nefes nefese koşan lakin yolun nereye gittiğini bilmeyen bir maraton koşucusuna çeviriyordu. Halbuki eğitim, bir koşu yarışı değil, bir keşif seyahatiydi.

Şule Kula Akkoç Hanımefendi’nin Aristoteles’in peripatetik (yürüyerek öğretme) sisteminden bahsetmesi, eğitimin klasik ve doğal tarafına dair değerli bir hatırlatmaydı. Bilgi, sabit bir ortamda değil, hareket halinde, keşif içinde öğrenildiğinde kalıcı olurdu. Meğer bugünkü eğitim anlayışı, öğrenciyi yalnızca imtihanlara odaklanmış, ezberci ve mekanik bireylere dönüştürüyordu.

Öğrencilerimiz, üniversiteye bir maksat olarak bakıyor ancak hangi kısma girdiklerini, sahiden ne öğrenmek istediklerini birçok vakit bilmiyorlardı. Öğrenmek, bir ruh haliydi; yalnızca bilmek değil, içselleştirmekti.

Mehmet Adıgüzel Kentmen Bey’in sunduğu üzere, çağdaş eğitim bireyi yalnızca ekonomik üretim aracına dönüştürmekte ve toplumu kimliksizleştirmekteydi. Eğitim sırf bilgi aktarmaktan ibaret değildi; o, insanın kendi ruhunu tanımasını sağlayan bir arayış süreciydi.

Feyza Öksüz Hanımefendi’nin sunduğu fikirler eğitimde yeni bir pencere açıyordu: Eğitim yalnızca aklın değil, kalbin ve ruhun da eğitimi olmalıydı. Halbuki günümüz sistemi, bireyi yalnızca aklıyla pahalandıran, imtihan sonuçlarına nazaran sıralayan, kalbini ve ruhunu ise büsbütün görmezden gelen bir anlayış üzerine konseyiydi. Meğer insan, yalnızca rasyonel bir varlık değildi; his, sezgi ve irfanla yoğrulmuş bir bütündü.

Eğer bir toplum, kendi eğitim sistemini yalnızca Batı’nın mekanikleşmiş ve bireyi ekonomik ünite haline getiren modeliyle şekillendirirse, kimlik erozyonuna uğraması kaçınılmazdı. Eğitimi, köklerinden koparmadan, ruhunu kaybetmeden ve insan merkezli bir formata taşımak zorundaydık.

Bu noktada şu soruyla baş başa kalıyorduk: Bizler, bilgiyi hakikaten öğreniyor muyduk, yoksa yalnızca tüketiyor muyduk?

Eğitimin insanı şekillendiren bir süreç olduğu gerçeğini göz önüne aldığımızda, bizi şekillendiren bilgi mi, yoksa bilgiyi nasıl aldığımız mıydı? Eyüp Can Ekinci Bey’in uzaktan temas ile yaptığı sunumda bahsettiği üzere, Osmanlı eğitim sisteminde medrese ve mektep ayrımı, itikadi bir zafiyete yol açmıştı. Bir yanda sadece dini ilimlerin okutulduğu medreseler, öteki yanda yalnızca müspet bilimlerin öğretildiği mektepler… Pekala, insan sırf bilimle mi yaşardı, yoksa ruhu da beslenmeye muhtaç mıydı?

Bu ayrım, çağdaş eğitim sistemlerinde hâlâ devam eden en büyük krizlerden biriydi. Maddî ve manevî ilimler birlikte verilmedikçe, eğitim sadece eksik kalmıyor, birebir vakitte insanın iç dünyasında bir çatışmaya da sebep oluyordu. Batı odaklı bilim, doğayı ve maddeyi incelerken “nasıl” sorusuna karşılık veriyordu; lakin “niçin” sorusunu göz arkası ediyordu. Meğer insan sadece nasıl yaşaması gerektiğini değil, niye yaşadığını da bilmeliydi.

Bu noktada, Vuqar Azizov Bey’in Azerbaycan’dan yaptığı sunum, çağdaş eğitim sisteminin kapitalist sistemin bir kesimi haline geldiğini vurguluyordu. Eğitim, artık insanı özgün niyet ve hakikate ulaşmaktan uzaklaştıran, onu aşikâr kalıplara hapseden bir fabrika sistemine dönüşmüştü. Bir çocuk okula başladığında hayalleri, tutkuları ve soruları vardı. Lakin eğitim sürecinin sonunda birçok çocuk, yalnızca imtihanlara hazırlanmak ve bir meslek sahibi olmak dışında bir gayesi olmayan bireylere dönüşüyordu. Halbuki eğitim, insanı ruhen büyüten, onu hakikate taşıyan bir süreç olmalıydı.

Mevlana’nın pergel metaforunu hatırlamak yerinde olur. Bir ayağını kendi bedellerine sabitleyen, öteki ayağıyla dünyayı dolaşan bireyler yetiştirmek… Bugün çağdaş eğitim, bireyin kendine dair olan o “sabite” noktasını kaybetmesine neden oluyordu. Hocamızın sabah sohbetinde de söylediği “kendi içinde bir dünya inşa edemeyen, dışında da bir dünya inşa edemez”di.