“Medeniyetin ve birlikte hayatın örnek ülkesi” olarak sunulan İsveç, geçtiğimiz haftalarda yaşanan olaylar dikkate alındığında, medeniyetler çatışmasının merkezi haline geldi.

Helsinki Yurttaşlar Komitesi, Memleketler arası Helsinki Komitesi üzere insan hakları alanında markalar yaratmış ülke, Mart 2024’te NATO’ya kabulünün akabinde ‘dinler’ ve ‘milletler’ çatışmasının Avrupa’daki merkezi pozisyonuna evrildi.

5 gün evvel 4 Şubat Salı günü Stockholm’ün 200 kilometre batısında yer alan tarihi Örebro kentinde İsveç tarihinin en büyük katliamı yaşandı. Katliamın boyutları ve vahameti politikler tarafından vaktinde anlaşıldı. Lakin, merkezi Avrupa medyasında boyutları dikkate alındığında ya yer bulamadı ya da baş karıştırıcı bilgilerle servis edilerek karartıldı.

Risbergska Eğitim Yerleşkesi’ni basan 35 yaşında bir İsveçli, 10 kişiyi makineli tüfekle öldürdü. Silahlı akında ortalarında polis memurlarının da bulunduğu en az 6 kişi de yaralandı. Kent polisi öğle saatlerinde gelen bir ihbarla alarma geçti, bölge kordon altına alındı. Hücum toplam on dakika sürdü. Rickard Andersson isimli saldırgan katliamı gerçekleştirdikten sonra intihar etti. Polis, saldırgan Andersson’un meskeninde yaptığı aramada çok ölçüde kullanılmamış mühimmatın yanı sıra üç silah ve dört av tüfeği ruhsatı buldu. Öldürülenlerin tamamının Suriyeli ve Bosnalı olduğu yapılan özel araştırmalar sonucunda günler sonra anlaşıldı. Ölenlerin uyruk ve kimliklerinin gizlenmesinde ‘şahsi verilerin’ gizli tutulması prensibi mazeret edildi. Bugün bile okulda kimlerin öldürüldüğü tam olarak açıklanmadı.

Oysa katledilenler ortasında 10 yaşında Suriyeli Hristiyan bir çocuk bile vardı. Saldırganın kendisi de bu okulda öğrenci olarak eğitim görmüştü. Öldürdüğü kurbanları milliyetlerini biliyordu ve katliam için şuurlu bir hazırlık yapmıştı.

Bu olaydan bir hafta önceydi. İsveç’te Kur’an-ı Kerim yakma aksiyonlarıyla tanınan Irak asıllı Salwan Momika, 29 Ocak 2025 tarihinde Södertälje kentindeki konutunda, TikTok üzerinden canlı yayın yapıyordu.

Can güvenliği tehlikedeydi. Daima mevt tehditleri alıyordu. Birkaç yüz kilometre yakınlıktaki Norveç’e iltica etmek istiyordu, başvurusu kabul edilmedi. Norveç’teki ırkçı İslam tersi örgütler kendisine sahip çıktılar. Buna karşın Norveç’e yerleşme talebi sonuçsuz kaldı. Çünkü daha evvel bu ülkede ‘Breivik Katliamı’ yaşanmıştı. Norveç makamları ülkelerinin ikinci bir İsveç’e dönüşmesini istemiyordu.

TikTok yayını esnasında meskenini tespit eden beş kişi balkondan konutuna girdi ve kendisini canlı yayın esnasında silahla infaz etti. Olayla ilgili olarak İsveç polisi, beş şüpheliyi gözaltına aldı.

Momika, 2023 yılında Stockholm Camii ve İsveç Parlamentosu üzere yerlerde Kur’an-ı Kerim yakma aksiyonları gerçekleştirmiş ve bu nedenle nefret kabahati işlediği gerekçesiyle yargı önündeydi. Mahkemenin, Momika hakkında 31 Ocak 2025 tarihinde karar açıklaması bekleniyordu. Olmadı.

İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, atağın yabancı güçlerle kontaklı olabileceğini belirterek, güvenlik ünitelerinin olayın milletlerarası kontaklarının yakından incelediğini söz etti.

İsveç’teki şiddet olayları tarihine bir göz attığımızda birinci akla gelen olay Başbakan Olof Palme’nin 28 Şubat 1986’da Stockholm’de bir suikast sonucu hayatını kaybetmesi. Palme, eşi Lisbeth ile birlikte bir sinemadan çıkarken, bir kişi tarafından pusuya düşürülüp sırtından vurularak öldürüldü. Cinayet, İsveç tarihinde hala çözülememiş en büyük cinayetlerden biri olarak kaldı. Saldırgan kaçtı ve bir daha da bulunamadı. Palme’nin mevti, ülkede büyük bir şok tesiri yarattı. Cinayetle ilgili çeşitli komplo teorileri ortaya atıldı, lakin hatalı hâlâ belirlenemedi. Suikast ile ilgili yıllarca PKK suçlandı. Palme’nin PKK’yı ülkeden çıkartmak istediği, bu nedenle öldürüldüğü sav edildi. Bu savlar bugüne kadar yanıtsız kaldı.

İsveç’te gibisi bir okul saldırısı 22 Eylül 2015’te Trollhättan kasabasında gerçekleşti. Saldırgan, okuldaki öğrencileri maksat alarak bıçakla saldırdı ve üç kişiyi öldürdü. Akın sonrası saldırgan polis tarafından vurularak öldürüldü.

İsveç terör ataklarından çok sık etkilenmemiş olsa da terör kapsamında 2017 yılında beş kişinin vefatıyla sonuçlanan Stockholm kamyon saldırısı kıymetli bir dönüm noktası olmuştur. Baltık Denizi’nde çok özel stratejik bir pozisyona sahip İsveç’in Rusya ve batılı zımnî servislerin çaba alanına dönüştüğü tezleri her geçen gün artıyor. Kur’an yakma olaylarının ve çok sağ terörün arkasında toplumu kışkırtmak isteyen Rusya’nın olduğu argüman ediliyor.

Bu argümanlara rağmen İsveç her geçen gün NATO’nun Kuzey Kanadı’nın savunmasında ‘Kanat Ülke’ olarak yük merkezi olan bir pozisyon arz ediyor. Çünkü, Baltık Denizi’nde sabotajların ve karşılık olarak güç şovlarının gerisi arkası kesilmiyor.

Bu sabotajlar güç ve bankacılık alanlarını etkilerken, Litvanya, Letonya ve Estonya’nın Rus elektrik sisteminden ayrıldığı haberleri ile eş vakitli gündeme düşüyor.

2023 yılından bugüne İsveç, çetelerin neden olduğu bir şiddet dalgası yaşıyor. Yalnızca Eylül 2023’te on iki kişi silahlı hücumlarda ve bombalı patlamalarda öldürüldü. İsveç hükümeti, çete kabahatleriyle gayrette polisi desteklemek üzere orduyu bile görevlendirmeyi tartışıyor.

Bir dizi cinayete reaksiyon olarak İsveç hükümeti silah maddelerini sertleştirmeyi planlıyor. Gaye silaha erişimi zorlaştırmak ve böylelikle topluma galeyana getiren olayların sayısını azaltmak.

Toplumda güvenlik korkuları artarken Ulusal Güvenlik Danışmanının istifası da bu korkuları arttırdı. Ulusal Güvenlik Danışmanı Hendrik Laderholm bir otelde bâtın evraklarını ve notlarını unuttu. Bu notlar kamuoyuna yansıdı. Kendi evraklarının güvenliğini bile sağlayamayan bu vazifeli, seyahatlerini iş gezisi olarak faturalandırmakla da suçlandı. Başbakan Ulf Kristersson, uzun yıllara dayanan dostluklarına karşın Laderholm’a vazifeden el çektirdi.

Kur’an yakma olayları ve “yurt dışından gelen” tehditlerin akabinde İsveç terör alarm düzeyini en yüksek ikinci düzeye yükseltti. İsveç istihbarat servisi Säpo buna münasebet olarak güvenlik durumunun berbatlaşmasını ve atak riskinin artmasını gösterdi.

Başbakan Ulf Kristersson halka her zamanki üzere hayatlarına devam etmeleri davetinde bulunsa da “açık toplum yapısının” tüm tehditlere karşı savunulması gerektiğini vurguladı.

Saldırının kurbanlarının tamamının yabancı ve birbirinden farklı ülkelerden gelmesi, bu katliamın Avrupa’da derin bir iz bırakacağını ortaya koymakta.

Belçika’nın başşehri Brüksel’de bulunan AB Komitesi önündeki bayraklar, İsveç’teki silahlı akında hayatını kaybedenler için yarıya indirildi. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda, saldırıyı “dehşet verici” olarak nitelendirerek, “Bu çeşit şiddet ve terörün toplumlarımızda, hele hele okullarda yeri yoktur” tabirini kullandı.

Örebro’daki Risbergska Yetişkin Eğitim Merkezi’nde gerçekleşen silahlı atak sonrasında, İsveç Hükümdarı Carl XVI. Gustaf, eşi Kraliçe Silvia ve Başbakan Ulf Kristersson, olay yerini ziyaret ederek çiçek bıraktı ve kurbanların ailelerine taziyede bulundu. Kral ve Kraliçe’nin yanı sıra, Başbakan Kristersson da anma merasimine katılarak kurbanların ailelerine dayanaklarını söz etti.

Avrupa’da karanlık bir toplumsal görünümün oluşmasında Elon Musk’ın başını çektiği özde ve kelamda çok sağ ve Neo-Nazilere omuz veren bir toplumsal medya dayanağının tesiri her geçen gün artıyor. Çok sağa ve ırkçılığa omuz veren algoritmalar toplumu yabancılara karşı kışkırtırken, İsveç okul saldırısı üzere katliamlarda öldürülenlerin gerçekte yabancılar olduğu gerçeğini de karartmayı başarıyor.

Bundan 30 yıl evvel Solingen katliamından sonra Avrupa’da artık ırkçı katliamları gizlenmesinin mümkün olmadığını düşünmüştük. Bugün geldiğimiz durum bu katliamlar gizlenebildiği üzere dijital medya aracılığı ile rahatlıkla çarpıtılabiliyor.

Norveç’te 22 Temmuz 2011 tarihinde Anders Behring Breivik isimli çok sağcı bir terör hareketi gerçekleştirdi. Breivik, birinci olarak Oslo’nun merkezine yakın bir mevkide patlayıcılar yerleştirerek bir bombalı hücum gerçekleştirdi. Bu patlama, sekiz kişinin vefatına neden oldu. Akabinde, Breivik, Utoya Adası’nda düzenlenen bir gençlik kampına saldırarak 69 kişiyi öldürdü, birçok kurbanlar yabancı gençlerdi. Norveç’in en kanlı terör saldırısı olarak kaydedildi. Breivik, saldırıyı gerçekleştirme maksadını, Norveç’teki çok kültürlülüğü ve bilhassa göçmen siyasetini eleştirerek söz etti. Atağın akabinde Breivik tutuklandı ve Norveç yargısı tarafından ruhsal değerlendirmeye alındı. Norveç mahkemesi, Breivik’in hatalı olduğuna ve 21 yıl mahpus cezasına çarptırılmasına karar verdi, lakin bu ceza daha sonra uzatılabiliyor.