İyi kurguyu ararken kurgulanmak

Yusuf Kaplan’ın

kurduğu ve yönettiği

Medeniyet Tasavvuru Okulu

’nda (MTO) 2024-2025 Güz Devri derslerinden biri olarak

Gazâlî’nin Dünyası Dünyanın Gazâlisi

başlığı altında yaptığımız sohbette, kelamımız orta ara sanat ve edebiyat konusuna da uğradı.

Nitekim geçtiğimiz hafta MTO’nun değerli öğrencilerine Gazâlî’nin (rahimehullah) Şiî/Batınî kümelere karşı verdiği çabayı anlatırken kendimi -mealen- şunları söylerken buluverdim:

“Eğer bizim vaktimizde da müceddit vasfıyla bir Gazâlî zuhur edecek olursa, sanırım onun en büyük çabalarından biri edebiyatçılara karşı olacaktır. Onun vaktinde İslam zihniyeti felsefeciler eliyle tahrip ediliyordu. Günümüzde ise felsefeciler geriye çekilmiş onların yerini sanatkarlar ve edebiyatçılar almıştır. Çünkü Batı’nın edebiyat ve sinema yoluyla kazandığı

kanonik üstünlük

te,

iyi kurgu

yu ararken, tıpkı vakitte zihinlerimiz de onlar tarafından

kurgulanma

ktadır. Bunu Müslüman edebiyatçıların -kendilerini Batı konuna beğendirme mazeretine de yaslanarak-, sol-Kemalistlerce yürütülen

sekülerleşme

ye, verdikleri dayanaktan anlamamamız mümkündür.”

MTO’nun değerli öğrencilerinden biri, bu yorumuma “Ne yani, artık ben büyülü gerçekçi bir hikaye yazsam kurgulanmış mı oluyorum?” diyerek reaksiyon verdi.

Bu soruda

büyülü gerçeklik

yeterli kurgu arayışına,

öyküleme

eylemi ise içsel yani anlatmanın kaçınılmazlığı nedeniyle doğal bir yönelişe denk düştüğünden, yerli olmayan büyülü gerçekçilik teriminden evvel sekülerleşme ile gerçek ve gerçekçiliğin ne olduğuna ve fazla değil bundan yaklaşık iki yüz yıl evvel bunların Batı tarafından bizim edebiyatçılarımıza nasıl dayatıldığına tekrar bakma gereksinimi duydum.

Sekülerlik, son analizde bir

dinsizleş(tir)me

faaliyeti olmakla birlikte, tek bir faaliyete ya da sabit bir faaliyete örneğin yalnızca ilahî dinin reddine indirgenemez.

Taha Abdurrahman

kendisine ilişkin olan

dünyâniyye

terimi altında bu durumu şöyle izah etmiştir:

“Modernitenin, dünyevi projesini gerçekleştirmek üzere kullandığı en kıymetli yollardan biri, bütünü parçalama enstrümanı, diğer bir öteki deyişle birbirini tamamlayan sistematik yapıyı ayrıştırma enstrümanıdır. Hayatın çeşitli alanlarını birleştiren bir olgu olarak din, biçim ve kapsam bakımından birbirinden çok farklı alanları birleştirmektedir. Buna rağmen modernite, hayatın bu alanlarında din yasasını devre dışı bırakarak gerek işleyiş açısından gerekse de sonuçları prestijiyle kelam konusu alanları birbirinden bağımsız hâle getirmek için elinden geleni yapmıştır. Böylelikle modernite bilimi dinden ayırmış, bununla da yetinmeyerek tıpkı siyaseti ve ahlakı dinden ayırdığı üzere sanatı ve hukuku da dinden ayırmayı başarmıştır.” (Seküler Ahlakın Sefaleti – İlahi Emanet Paradigmasının Seküler Ahlak Eleştirisi, trc.: Soner Gündüzöz, Pınar, 2023)

Batı edebiyatının 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren üzerimize bir çığ üzere gelişi karşısında birinci ricat edenler edebiyatçılarımızdır. Zira bu geliş kurgu ve kurmaca cihetinden yepisyeni anlatıma mahsus teknik imkanlar sunduğu üzere, edebiyatı özü itibariyle

dünyada ve salt dünya için

yapılması bakımından, yazı yazmayı bilen herkese açık hale getirerek -sözüm ona eşit şartlarda- yeni bir toplumsal müsabaka alanı açmıştır.

Bu saha artık tek başına edebiyatın icra edildiği bir saha da değildir üstelik. Bunun çabucak peşinden anlatıma mevzu olan

hayat kazasına uğramı

ş insanların

teşrih masası

na yatırılması ve münasebetiyle bir

teşhir etme aksiyonu

olarak

mahremiyeti

n ihlali ve son analizde

özgürleşme yanılsaması

birbirini takip edecek, gerçek ve gerçeklik de kelam konusu teşrih ve teşhirin en can alıcı özelliği olarak ortaya çıkacaktır.

Öyle ki, Nâbizâde Ahmed Nazım Karabibik’ini (yayımı: 1890) güya “hakikiyyun mesleğine” hasredecek, Nihat Sami Banarlı onun bu niyetini “…Tarafsız müşahede ve bilgiye dayanan bir roman anlayışı” olarak selamlarken, Kenan Akyüz de “Kara Bibik’in önsözü, Türk edebiyatında, realizm ve natüralizmin birinci ve küçük beyannamesi halindedir. Müellif, burada -yanlış olarak ‘insanın ve cemiyetin yalnız makûs istikametlerini anlattığı’ sanılan- realizm ve natüralizmin asıllarını açıkladıktan sonra, bunlara bir örnek olarak da Kara Bibik’i yazdığını söyler. Hakikaten bu öykü, tam manasıyla realist sayılabilecek birinci Türk öyküsüdür. (…) Müellif, realiteye sadakat kanısı ile köylülerin şivelerini de motamot vermiştir. Bu durumu ile Kara Bibik, son bölüm Türk edebiyatındaki köy roman ve öykü usulünün da birinci örnekleri ortasındadır.” yorumuyla Cumhuriyet zamanında revaç bulacak olan kaba gerçekçiliğe cevaz verecektir. (Bkz.: Ömer Lekesiz, Yeni Türk Edebiyatında Hikaye, Şule, 2017)

Nasipse buradan devam edelim inşallah.

İyi kurguyu ararken kurgulanmak

Benzer İçerikler

404

Not Found